Αν βιώνουμε στην εποχή
της απόλυτης αξιολογικής κανονικοποίησης και της επιβεβλημένης «κυρίαρχης»
αισθητικής, οι όποιες ρανίδες αισιοδοξίας διατηρούνται ακέραιες, υπαγορεύουν
πως κάπου εκεί έξω κυκλοφορούν ελεύθερα αυτοί οι κάποιοι που ψάχνουν ή (και) φτιάχνουν ήρωες. Ή απλούς
πεισματάρηδες που πεισμώνουν απέναντι στις χαμένες (τους) επαναστάσεις και
στους αστέρες της ατομικότητας που επιβιώνουν μόνο ως διάττοντες.
Είτε έχουμε ανάγκη, είτε
ακόρεστη λαιμαργία για ήρωες και πεισματάρηδες που θα παλέψουν για το
αυταπόδεικτο της διαφορετικότητας της κοινωνικοποίησης από την κανονικοποίηση,
πολύ πέρα και πάνω από μία συλλαβή, οι τολμηροί αμφισβητίες παραμένουν πάντοτε
ισχνή μειοψηφία. Και ενίοτε φιγούρες παρεξηγημένες ή θαμμένες σε ένα κάποιο
μουντό χρονοντούλαπο της ιστορίας, ακριβώς όπως ο αυθεντικός λάτρης του αστικού
αμείλικτου οικογενειακού ρεαλισμούMauricePialat.
Με τις σκηνοθετικές του
απαρχές στην ένδοξη δεκαετία των 70’sκαι στην ,τότε, κραταιά δημιουργική
αντίδραση απέναντι στο δήθεν αναπόδραστο κατεστημένο, διέσχισε με 10 ταινίες
τρεις δεκαετίες. Και πιστός στο όραμα της αποκάλυψης της απροκάλυπτης δυσκολίας
προσαρμογής στους επιβεβλημένους κοινωνικούς ρόλους, έπλασε ήρωες σε κατάσταση
αθεράπευτης «γρίπης» απέναντι στις πάσης φύσεως πλαστές κοινωνικές επιταγές.
Και αποδομώντας εξ’ ων συνετέθη την οικογένεια μίλησε για έναν οίκο χωρίς
φωτογραφίες με «ιριδίζοντα» παιδικά χαμόγελα που βιώνει στο απόλυτο ασυμβίβαστο
με οποιαδήποτε έννοια γένους.
L’enfancenue– Η ένοχη (;) παιδικότητα
Με την πρώτη του εμφάνιση
να σηματοδοτεί το 44ο έτος της ηλικίας του, οMauricePialatβρέθηκε
-σε ευθύ διάλογο με «Τα 400 χτυπήματα» τουTruffaut- να μιλά για τον παιδικό
εγκληματία ως πλαστελίνη στα χέρια ενός κάποιου θεού του κοινωνικού αποκλεισμού.
Ως πρόβατο επί βέβαιη σφαγή, ο 10χρονος πρωταγωνιστής άγεται και φέρεται ,ως
ανεπιθύμητος, από ανάδοχη οικογένεια σε ανάδοχη οικογένεια προσπαθώντας να
ανακαλύψει τη δική του όμορφη πλην παιδική Ιθάκη. Όσο το όνειρο της πατρίδας
απομακρύνεται, ο ορίζοντας της μακροημέρευσης αφήνει στην άκρη τη μορφή της
παιδικής ανεμελιάς για να μετασχηματιστεί ,βίαια, σε σκοτεινό πρωινό με χαλάζι
στο κέντρο μιας μεγαλούπολης. Η ελπίδα για ένα προσωπικό κομμάτι ουρανού θα
συνεχίσει να αγνοείται, για ένα παιδί καταδικασμένο να ζει μόνο σε μια κοινωνία
πλήθους και ζωντανών ονείρων. Και για έναν ακόμα άνθρωπο που θα βρει παρηγοριά
και απέλπιδα προσπάθεια για ίαση της οργής στη μικρο-εγκληματικότητα. Γάτες θα
θανατωθούν και εκρηκτικά θα πεταχτούν σε διερχόμενα αυτοκίνητα δια χειρός ενός
πρωταγωνιστή αιώνια ανήμπορου -και ποτέ ένοχου- να ανταποκριθεί στο ρόλο του
καλού παιδιού και χρηστού πολίτη.
Lagueleouverte– Η αγία οικογένεια πέθανε, ζήτω η
αγία οικογένεια
Η εξηντάρα Μονίκ μετρά
αντίστροφα τη ζωή της ενώ η οικογένεια της ως δορυφόρος της τραγωδίας
αναλώνεται- φαινομενικά ανέπαφη- σε μια ροή (ανούσιας) καθημερινότητας. Ο
άπιστος σύζυγος θα συνεχίσει να βρίσκεται σε μια δίνη σεξουαλικής εκτόνωσης,
ενώ ο γιος –κατά μάνα κατά κύρη- θα αναζητήσει ηδονές αξημέρωτες σε διάφορα
κρεβάτια. Σε μια πένθιμη, λοιπόν, τραγωδία που δεν επιδέχεται κάθαρση, η ελπίδα
μας έχει ,προ πολλού, αφήσει χρόνους για τόπους άνυδρους. Και η οικογένεια
αποδεικνύεται ελάχιστη και παντελώς αμήχανη μπροστά στο βάρος της μέλλουσας
ανυπαρξίας.
ΟMauricePialatεπιστρατεύει
,εδώ, μια οικογένεια σε πλήρη διάλυση για να μας (προ) καλέσει να αφήσουμε την
ανάσα μας ελεύθερη μπροστά στο καθρεφτάκι της δικής μας οικογένειας. Και να μας
επιβεβαιώσει εμφατικά πως κανένα οικογενειακό καθρεφτάκι δεν θόλωσε ποτέ κάτω
από το βάρος μίας και μόνης ανάσας- τραγωδίας. Αλλά ότι, τελικά, όλοι οι
καθρέφτες μένουν αμείλικτα καθαροί για να μας θυμίζουν πως οι κοινωνικοί ρόλοι υπάρχουν
για να ανατρέπονται.
Κι αν, εδώ, η μάνα χους
εστί και εις χουν απελεύσει, το εκούσιο κύλισμα στις λάσπες της καθημερινότητας
αποδεικνύεται ισχυρότερο του θεϊκού χώματος.
Passetonbacd’abord– Βαδίζοντας στο περιθώριο της
ενηλικίωσης
Αν το γνήσιο αμερικανικό
τέκνο των 70’s«AmericanGraffiti»
μας μίλησε με χιούμορ για τα εφηβικά όνειρα και για τις επαναστάσεις μιας
ενηλικίωσης καταδικασμένης να βουλιάξει στο συμβιβασμό, οPialatστο
δικό του τέκνο, «Passetonbacd’abord», επιστράτευσε τον αθυρόστομο
ρεαλισμό για τις ανάγκες της μεγάλης μέλλουσας φυγής της ενηλικίωσης.
Μια παρέα εφήβων με
πρόσωπα απρόσωπα όσο και η καθολικότητα της εφηβικής ψυχοσύνθεσης, βιώνουν το
τελευταίο καλοκαίρι της εφηβείας τους σουλατσάροντας από παραλία σε ερωτικό
κρεβάτι και τούμπαλιν, ως άλλοι τεμπέληδες μιας μέλλουσας εύφορης ενηλικίωσης.
Και ό,τι έμοιαζε με σκαλοπάτι τελευταίο στο δρόμο για μια ένδοξη ζωή, είναι
τελικά η αυταπόδεικτη ανάγκη για παραμονή διαρκείας στο ρόλο του εδώ και του
τώρα της καλοκαιρινής ραστώνης.
Το τέλος της εφηβείας
συνορεύει εδώ με την ιερή αγνότητα του ονείρου και την απαγκίστρωση από την
επιβεβλημένη παιδικότητα. Κι αν φεύγω σημαίνει δεν ξαναγυρνάω ποτέ, ο κόσμος
(θα) μαστίζεται για πάντα από σπαρταριστά όνειρα θερμόαιμων εφήβων.
Loulou– Χρυσώνοντας το χάπι της σεξουαλικής
απελευθέρωσης
ΗIsabelleHuppertως
πρωταγωνίστρια της ταινίας τουPialatστο
ρόλο της συζύγου ενός φιλότεχνου αστού τον οποίο εγκαταλείπει για τα μάτια και
το κρεβάτι του μικροεγκληματίαLoulou,
μετατρέπεται σε σύμβολο της αντίστασης στην επέλαση της μπουρζουαζίας. Ο πρώην
σύζυγος αγαπά τις εκθέσεις ζωγραφικής, πλην τη «σαπίζει» συχνά στο ξύλο. Ο νυν
εραστής διαθέτει φαρδιές πλάτες, αχαλίνωτη σεξουαλικότητα και παντελή άγνοια
της παγκόσμιας καλλιτεχνικής σκηνής. Η αθωότητα μιας σχέσης μεταξύ ετερώνυμων
μετατρέπεται σε σοβαρότητα, όταν η γυναίκα θα μείνει έγκυος από τον εραστή της.
Και η επιβεβλημένη πορεία μιας ευοίωνης κοινής ζωής θα ξεκινήσει στεφανωμένη
τις ψευδεπίγραφες δάφνες του «για πάντα».
ΟPialat, εδώ, πιάνει στα σκηνοθετικά και
σεναριακά του χέρια την ανάγκη για ελευθερία σε ένα κόσμο που κρεμάει κουδούνια
σε λαιμούς υποχρεωτικά ανελεύθερων τέκνων της και ταμπέλες σε κούτελα χωρίς
εξαίρεση. Και με όχημα μια γυναίκα σε αδήριτη ανάγκη για σεξουαλική εκτόνωση
πλάθει μια απόλυτα τραγική σάτιρα του αστικού καθωσπρεπισμού.
Anosamours– Ανασαίνοντας (μόνο) πόθο
Μια έφηβη διαθέτει ένα
σπίτι με μια μάνα σε μόνιμη κατάσταση υστερίας για τα κατορθώματα της κόρης,
έναν πατέρα εμφατικά απών και έναν αδερφό στο ρόλο του μπαμπά-δυνάστη. Όσα ,όμως,
καταδυναστεύουν το σπίτι εκτονώνονται σε μια αχαλίνωτη σεξουαλική ζωή. Η νεαρή,
λοιπόν,Suzanne,
απολαμβάνει τα χάδια και τους οργασμούς στην αγκαλιά απρόσωπων και –ενίοτε- πιο
προσωπικών αγκαλιών, κωφεύοντας απέναντι στις οικογενειακές προσταγές της
συμμόρφωσης στο ρόλο του «καλού» κοριτσιού.
Ένα περήφανο «κακό»
κορίτσι που περιφέρει τη σεξουαλικότητα και την απροκάλυπτη πολυγαμία του χωρίς
αιδώ και χωρίς ίχνος τύψεων, μετατρέπει τον πόθο σε λάβαρο της απόλυτης
ανατροπής των κοινωνικών ρόλων.
Souslesoleildesatan– Στη δύση του ηλίου του κλήρου
Απομακρυνόμενος από τον
οικογενειακό ρεαλισμό, οPialatεδώ
μεταφέρει τον σκηνοθετικό του κόσμο στην ιστορία ενός ιερέα σε μόνιμη (αυτό) αμφισβήτηση
της πνευματικής του αποστολής. Ο ιερέας (GerardDepardieu) αναζητά, εδώ, τον ρόλο
που θα τον μετατρέψει σε χρήσιμη ψηφίδα ενός ψηφιδωτού ανούσιων (ή) και ανόσιων
στιγμών. Ενώ, ταυτόχρονα, μοιάζει να ασφυκτιά μέσα στα ράσα της επιβεβλημένης
κληρικής αποστολής. Δεν ξέρω ποιος είμαι, σημαίνει καταρρέω, σημαίνει δύο
εαυτοί εντός μου, ουρλιάζει ο ιερός πατέρας σε μια ταινία που χάρισε στονPialatτο
Χρυσό Φοίνικα και αποκάλυψε τη σκληρότητα των παγιωμένων «περιμένω» ακόμα και
έξω από τα πλαίσια της κοινωνικής καθημερινότητας.
Ο ιερέας θα αποσυρθεί σε
αποστολή μειωμένης έντασης σε μια μικρή πόλη όπου, όμως, θα επιμείνει πως
εμπρός του θα εμφανιστούν τα θέλγητρα του διαβόλου με σάρκα και οστά. Ενώ,
ταυτόχρονα, ως απονενοημένη πράξη της οριστικής κατάρρευσης, θα επιχειρήσει να
σώσει τη ζωή μιας νεαρής κατηγορούμενης για φόνο. Κανένας κοινωνικός ρόλος σε
χλωρό κλαρί σε ένα κόσμο γεμάτο νάρκες από ολοζώντανα «πρέπει».
VanGogh–
Κράτα με να σε κρατώ να διαβούμε το γιαλό
Μακριά από την απεικόνιση
τουVanGoghως
ημίτρελου καλλιτέχνη οPialatμιλάει,
εδώ, για έναν άνθρωπο ζωσμένο το (ζουρλό) μανδύα των κοινωνικών ρόλων στους
οποίους δεν κατάφερε να ανταποκριθεί. Η φιλοδοξία του καλλιτέχνη και ο
ερωτισμός του ανθρώπου μπλέκονται εδώ σε έναν αξεδιάλυτο κόμπο που μιλάει για
έναν άνθρωπο που τρελάθηκε όχι από τρέλα αλλά από ανυπαρξία χεριού να τον
μεταφέρει στον δικό του προσωπικό γιαλό.
Δηλώνοντας εμφατικά
πιστός στο όραμα της αφήγησης ιστοριών με επίκεντρο την αέναη αντίσταση στους
κατεστημένους ρόλους, οPialatπλάθει έναν Βαν Γκογκ με σάρκα την επιθυμία για ένταξη και οστά την ανυποταγή.
Legarcu– Θύτης και θύμα και οι δύο από θήτα
Η ρεαλιστική πλην
κινηματογραφικά αποστασιοποιημένη δίνη ενός αναπόδραστου διαζυγίου. Ο πατέρας
αναλώνεται σε γερές δόσεις απιστίας, η μητέρα σε ανοχή μιας στάσιμης
μονιμότητας και ο τετράχρονος γιος σε προσπάθεια για μοιράσμα της τράπουλας της γονικής αγάπης.
ΟPialat, επιλέγει την απλή ιστορία ενός
χωρισμού για να μιλήσει για το απόλυτα σύνθετο θέμα των οικογενειακών ρόλων.
Φαινομενικός θύτης στο δίπολο γονείς-παιδί, οι γονείς στο ρόλο του τέρατος και υποτιθέμενο
θύμα ένας γιος- αγγελούδι σε αναζήτηση τρυφερότητας. Το κατηγορώ, όμως, τουPialatδεν
έχει ποτέ απλώσει τα πλοκάμια του σε επιφανειακή απόδοση ευθυνών σε μεμονωμένα
άτομα. Αλλά σε μια κοινωνία καθολικό θύτη και προϊστάμενο ενός τμήματος
καταπιέσεων. Κι αν ,εδώ, η εξαίρεση της ευθύνης του γονέα μοιάζει υπαρκτή, τα
φαινόμενα απατούν σε μια ιστορία που μιλά, τελικά, για όλες εκείνες τις
επιλογές που μέλλονται να μας επιβληθούν ως προσωπικές.
Αν η κινηματογραφική
ιστορία δεν φέρθηκε ως ξένιος Δίας, αλλά ως θεός της λήθης, στονMauricePialat, ο στυγνός
κινηματογραφικός ρεαλισμός του χρωστάει, ακόμα, κομμάτια της μακροημέρευσης
του. Ενώ, η ιδεολογία των κατεστημένων κοινωνικών ρόλων ως κυρίαρχη μορφή
κατασκευής πιονιών σε μια σκακιέρα καταδικασμένη να κλείνει πάνω σε δάχτυλα
αθώων, βρήκε το δικό της αυθεντικό κινηματογραφικό αποτύπωμα