Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων
Γράφει ο Γιάννης Στούπας
(Για την ποιητική συλλογή Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων (Άνω Τελεία, 2024),της Ζωής Χατζηγεωργίου)
30 σύντομα ποιήματα και 30 χαϊκού απαρτίζουν την πιο πρόσφατη ποιητική δουλειά της Ζωής Χατζηγεωργίου. Τίτλος της: Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων. Τίτλος δηλωτικός του τρόπου με τον οποίο η ποιήτρια αξιοποιεί την ποιητική της φωνή:στο ομώνυμο ποίημα ένας δειλός εγγαστρίμυθος, μέσω μιας μαριονέτας, περιγελά, λοιδορεί, ξεμπροστιάζει: λέει δηλαδή ελεύθερα όσα ο ίδιος, ως φυσικό πρόσωπο, ποτέ δε θα τολμούσε να πει. Ομοίως, η ποιήτρια χρησιμοποιεί ως όχημα την τέχνη της, για να φανερώσει αισθήματα και στοχασμούς που, αλλιώς, θα μέναν στη σκιά.
Στο ίδιο ποίημα διακρίνονται δύο θέματα κομβικά στην ποίηση της Χατζηγεωργίου: η διάσπαση της ενότητας του εαυτού και η απόκρυψη του προσώπου. Στο ποίημα «Αν Έρθεις» λ.χ. η ποιήτρια, διαχωρίζοντας αυστηρά τη βαθύτερη υπόσταση από την εικόνα, γράφει: «Δεν ήμουν, σου λέω, εγώ αυτή που συνάντησες./ Μονάχα το καθημερινό είδωλό μου». Αλλού η ίδια παρατηρεί εξ αποστάσεως τον εαυτό της να έχει μεταμορφωθεί σε ένα παράξενο λουλούδι («Καρτέρεμα») ή τονίζει την ταυτοτική της πολυμορφία, σημειώνοντας: «κανείς […]από όλους μου τους εαυτούς/ δεν είναι απλή συνάθροιση μετρήσιμων πραγμάτων». Αλλού πάλι, εξομολογείται ότι καθημερινά προσπαθεί να κρύψει το πρόσωπό της και να πορευτεί «απαρατήρητη πίσω από το προσωπείο» της («Καθημερινότητα»).
Η διακριτική απόκρυψη του προσώπου στην ποίηση της Χατζηγεωργίου, ωστόσο, γίνεται (πέρα από θεματικό μοτίβο) και στοιχείο τεχνικής. Έτσι, η χρήση ποιητικών προσωπείων («Θυμηθείτε τη γυναίκα του Λωτ», «Τι εμοί και σοι, γύναι», «Απολογία αταλάντευτη»), ο παραβολικός λόγος («Ο Άνθρωπος κι ο Θάνατος») αλλά και η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου («Κατάλοιπα», «Προληπτικά» κ.α.) είναι μέσα που της επιτρέπουν να σκιάσει το πραγματικό της πρόσωπο και να δώσει στους προβληματισμούς της καθολικό και πανανθρώπινο βάρος.
Εντούτοις, παρά τις αποστασιοποιητικές αυτές τεχνικές, η ποίηση της Χατζηγεωργίου δεν καθίσταται ψυχρή, αλλά διαφυλάσσει απόλυτα τη γνησιότητα, την ειλικρίνεια, και τη ζέση της βιωμένης εμπειρίας. Ο αναγνώστης διακρίνει ξεκάθαρα κάτω από τις ποιητικές γραμμές το τραύμα της απώλειας, την ανορεξία της ύπαρξης, τη στέρεα στάση απέναντι στον θάνατο, την απέχθεια για τους ανούσιους συγχρωτισμούς, το γυναικείο πάθος, το μητρικό φίλτρο, τη δηκτική ευφυΐα, την κοινωνική ευαισθησία: όλα δηλαδή τα στοιχεία που συνθέτουν το πολυδιάστατο και πρισματικό πρόσωπο του ποιητικού υποκειμένου –και εντέλει της ίδιας της ποιήτριας.
Θεματικά, η Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων αγγίζει ένα πλήθος ζητημάτων, εκτεινόμενων από το υπαρξιακό άγχος, τη φθορά του χρόνου, την απώλεια και τη μητρότητα έως τον φόβο της εξουσίας, την υποκρισία και την κοινωνική αδικία. Κεντρικό θέμα όμως που διατρέχει πέρα ως πέρα τη συλλογή είναι η ίδια η ποίηση: για τη Χατζηγεωργίου η ποιητική δημιουργία έχει βάρος υπαρξιακό. Είναι πρωτίστως μνημείωση του βίου της. Διάσωση βιωμένων εμπειριών. Στο εναρκτήριο ποίημα του βιβλίου γράφει: «…παλεύω να περισώσω κάτι/ από όσα βαρέα και ανθυγιεινά πληρώθηκα ως άνθρωπος». Η ποίηση για κείνην υπάρχει για να διασώζει από τη λήθη κάτι –έστω ελάχιστο– απ’ όσα ο Χρόνος κλέβει· όπως ακριβώς στο ποίημα «Δακτυλικό Αποτύπωμα» η λαδομπογιά στην κουπαστή μιας σκάλας «αιχμαλωτ[ίζει] την άκρη του χεριού» ενός αγαπημένου προσώπου διά παντός χαμένου.
Ταυτόχρονα, όμως, η ποίηση γίνεται αντιληπτή ως μορφοποίηση, ως διαυγής γλωσσική οριοθέτηση. Η Χατζηγεωργίου επιδιώκει την ακρίβεια και τη σαφήνεια: η γραφή της δεν είναι ρεύμα συνείδησης: είναι λόγος προσεκτικά συντεταγμένος. Πρόκειται για μια ποίηση κλασικής αισθητικής: ποίηση λογοκρατούμενη και μετρημένη, που πηγάζει από μία ψυχοσύνθεση που κατορθώνει μέσα στην εντροπία της ύπαρξης να παραμένει εύτακτη και οριοθετημένη. «…Προσπαθώ κάτι να βγάλω από τα μορφώματα/ με σαφή περιγεγραμμένα όρια που ανιχνεύω μέσα μου», γράφει.
Το βιβλίο κλείνει και ολοκληρώνεται με 30 χαϊκού. Αριθμός όχι τυχαίος: τα συγκεκριμένα χαϊκού είναι ισάριθμα με τα εκτενέστερα ποιήματα της συλλογής, πράγμα που υποδηλώνει ότι για την ποιήτρια βαραίνουν εξίσου. Θεματικά, και αυτά κινούνται σε νοηματικούς χώρους κοινούς με το υπόλοιπο ποιητικό υλικό· αναδεικνύουν όμως ακόμη εναργέστερα την ικανότητα της ποιήτριας να πυκνώνει και να δαμάζει το λόγο της. Γραμμένα σε ύφος άλλοτε ελεγειακό ή τρυφερό και άλλοτε σαρκαστικό, τα 30 καταληκτικά χαϊκού υπογραμμίζουν μια αισθητική ροπή προς τον επιγραμματικό λόγο και φανερώνουν έναν σπόρο που μπορεί να ανθεί ακόμη και μέσα στον ελάχιστο ποιητικό χώρο.
Θα βρέξει, είπαν.
Πάνω στο καλοριφέρ
στεγνώνω λύπες.
Η Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων είναι μια αξιοπρόσεκτη και ισορροπημένη δουλειά με καλογραμμένα ποιήματα· ποιήματα που παραμένουν απλά και προσιτά χωρίς να στερούνται ουσίας. Αρκετά εξ αυτών είναι ιδιαιτέρως αξιόλογα. (Ενδεικτικά αναφέρω το «Καρτέρεμα» και το «Περί Φίλου Κατά Κόσμον Σαλού»). Προτείνεται για πολλούς λόγους. Μεταξύ άλλων γιατί αποφεύγει ευφυώς τη φλυαρία και την άσκοπη καλλιέπεια.
Ο Γιάννης Στούπας γεννήθηκε το 1977 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Καβάλα. Είναι πτυχιούχος Κλασικής Φιλολογίας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Δημιουργική Γραφή. Σήμερα διαμένει στην Καβάλα και εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Είναι εν ενεργεία πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Καβάλας και μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού λόγου και τέχνης Νέο Υπόστεγο. Έχει εκδώσει μία ποιητική συλλογή με τίτλο Τα Καρφιά Μένουν (Θράκα, 2019). Ποιήματα, μεταφράσεις και κριτικά του κείμενα έχουν φιλοξενηθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά.
