Τα «Ποιήματα» του Ιζιντόρ Ντυκάς ή Κόμη του Λωτρεαμόν εκδόθηκαν το 1870. Ο ίδιος γεννήθηκε στις 4 Απριλίου 1846 στο Μοντεβιδέο και πέθανε σε ηλικία 24 μόλις ετών στις 24 Νοεμβρίου του 1870 στο Παρίσι. Θεωρείται Γαλλο-Ουρουγουανός. Το έργο που τον έκανε γνωστό είναι «Τα άσματα του Μαλντορόρ» του 1869. Δύο μεταφράσεις των «Ασμάτων» έχω υπόψη μου, η μία στις εκδόσεις Εκάτη το 2001 της κ. Έλλης Νεζερίτη και η δεύτερη στις εκδόσεις Νεφέλη του κ. Στρατή Πασχάλη το 2011. Στα «Ποιήματα» έχω υπόψη μου μια μετάφραση των εκδόσεων Ύψιλον, του κ. Γιάννη Δ. Ιωαννίδη του 1983.
Το παρόν απόσπασμα, «Ποιήματα Ι», μεταφράζεται από τα γαλλικά και συγκεκριμένα από την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ Collection À tous les vents, Volume 423 : version 2.0.
Πρόκειται κατ’ ουσίαν για μια μορφή πεζών ποιημάτων σε δοκιμιακή κατά κάποιο τρόπο γραφή. Κύρια χαρακτηριστικά του λόγου είναι η πυκνότητα των νοημάτων σε σημείο μάλιστα να θυμίζει παραλήρημα ή χαοτικό λόγο, όμως στην ουσία αν επικεντρωθούμε στην ειρωνεία ως βασικό δομικό συστατικό του ύφους του, τότε αντιμετωπίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό και οι μεταφραστικές δυσκολίες. Να τονισθεί πως θα γεμίζαμε σελίδες παραπομπών αν σε ένα ενδεχόμενο και πιθανό επίμετρο παραθέταμε το σύνολο των κύριων ονομάτων στα οποία αναφέρεται και για τα οποία προτιμήθηκε μεταφραστικά η ελληνική. Συγκεκριμένα μεταφράζεται σχεδόν το πρώτο μισό του κειμένου των «Ποιημάτων Ι», σελ. 7-15 από τις 25 συνολικά του πρώτου δοκιμίου. Τα «Ποιήματα ΙΙ» εκτείνονται στις σελ. 26-55.
Ποιήματα Ι
του Ιζιντόρ Ντυκάς
Θα αντικαταστήσω τη μελαγχολία με το θάρρος,
την αμφιβολία με τη βεβαιότητα,
την απελπισία με την ελπίδα,
την κακία με το καλό,
τις καταγγελίες από την επιβολή φόρων,
τον σκεπτικισμό με την πίστη,
τις σοφιστείες
από την ψυχρότητα της ηρεμίας και της υπερηφάνειας
με τη σεμνότητα.
Στον Ζωρζ Νταζέ, στον Ανρί Μού, στον Πέντρο Ζουμαράν, στον Λουί Ντυρκούρ, στον Ζοζέφ Μπλουμστάιν, στον Ζοζέφ Ντουράν.
Στους συμμαθητές μου Λεσπέζ, Ζωρζ Μανβιέλ, Ωγκούστ Ντελμάς.
Στους Διευθυντές των Περιοδικών, Αλφρέντ Σιρκόζ, Φρεντερίκ Νταμί. Στους φίλους μου από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Στον κύριο Ινστά, τον παλαιό μου δάσκαλο της ρητορικής. αφιερωμένο μια φορά και όλα τα υπόλοιπα, τα εγκόσμια.
Γράφω τραγούδια κατά τη διάρκεια των αιώνων, το πρώτο από αυτά ξεκινά από σήμερα, τυπογραφικά μιλώντας.
Οι ποιητικοί στεναγμοί αυτού του αιώνα δεν είναι τίποτε άλλο από σοφιστείες.
Οι πρώτες αρχές οφείλουν να είναι εκτός του διαλόγου. Συμφωνώ με τον Ευριπίδη και τον Σοφοκλή αλλά δεν συμφωνώ με τον Αισχύλο.
Να μην εμφανίζονται ελλείψεις από τις πιο στοιχειώδεις και δυσάρεστες για τον δημιουργό.
Διώξτε την δυσπιστία: θα με κάνετε ευτυχισμένο.
Δεν υπάρχουν δύο είδη ποίησης. Υπάρχει μόνο ένα.
Υπάρχει μια μικρή σιωπηρή συμφωνία μεταξύ του συγγραφέα και του αναγνώστη, κατά την οποία ο πρώτος έχει το δικαίωμα να καλείται άρρωστος και ο δεύτερος να αποδέχεται τον ρόλο της νοσοκόμας. Είναι ο ποιητής που παρηγορεί την ανθρωπότητα! Οι ρόλοι αντιστρέφονται αυθαίρετα.
Δεν θέλω να μαραθώ όπως τα προσόντα του φιγουρατζή. Δεν θα αφήσω πίσω Απομνημονεύματα.
Ποίηση δεν είναι ούτε η καταιγίδα ούτε ο κυκλώνας. Είναι ένα μαγευτικό και γόνιμο ποτάμι.
Μόνο με τη σωματική αποδοχή της νύχτας, φτάνεις να ξεπεράσεις την ηθική.
Νύχτες Νεαρές! Μου έχουν προκαλέσει πολλούς πονοκέφαλους!
Τα όνειρα είναι όνειρα μόνο όταν κοιμόμαστε. Αυτές είναι λέξεις, όπως το όνειρο, η ανυπαρξία της ζωής, η επίγεια διέλευση, η πρόθεση ίσως είναι βρώμικο τρίποδο, που κατάφεραν να διεισδύσουν στις ψυχές σας, σαν κάποιο υγρό, νωθρή ποίηση, όπως η σήψη. Αν περάσουμε από τις λέξεις στις ιδέες, αυτό είναι μόνο ένα βήμα.
Οι ταραχές, οι αγωνίες, η διαφθορά, ο θάνατος, οι εξαιρέσεις στη φυσική ή ηθική τάξη, το πνεύμα της άρνησης, οι κτηνωδίες, οι ψευδαισθήσεις εξυπηρετούνται από τη βούληση, τα βασανιστήρια, οι καταστροφές, οι ανατροπές, τα δάκρυα, το ακόρεστο, η σκλαβιά, οι υγιείς φαντασιώσεις, τα μυθιστορήματα, που είναι απροσδόκητα, το τι να μην κάνουμε, οι χημικές ιδιαιτερότητες που κάνουν τον μυστηριώδη γύπα να αποκαλύπτει νεκρό ψοφίμι σαν κάποια ψευδαίσθηση, οι έγκαιρες και ματαιωμένες εμπειρίες, οι ασάφειες σαν το έντομο χωρίς το κέλυφος, η τρομερή μονομανία της υπερηφάνειας, ο εμβολιασμός για τον βαθύ λήθαργο, οι επιτάφιοι, οι πόθοι, οι προδοσίες, οι τυραννίες, η ασέβεια, ο ερεθισμός, η πικρία, τα ξεσπάσματα βίας, η άνοια, η μελαγχολία, ο αιτιολογημένος τρόμος, οι παράξενες ανησυχίες ότι θα προτιμούσε ο αναγνώστης να μην υπάρχει εμπειρία, οι γκριμάτσες, οι νευρώσεις, οι αιματηροί δίαυλοι μέσω των οποίων διέρχεται πολιορκούμενη η λογική, οι υπερβολές, η έλλειψη ειλικρίνειας, τα πριόνια, οι κοινοτοπίες, το σκοτάδι, η θλίψη, οι τοκετοί χειρότεροι από τις δολοφονίες, το πάθος, η φυλή των αποτυχημένων μυθιστοριογράφων, οι τραγωδίες, οι ωδές, τα μελοδράματα, τα ακραία παρουσιάζονται στο διηνεκές, ο λόγος σφυρίζει ατιμωρησία, οι οσμές της υγρής κότας, το ξεθώριασμα, τα βατράχια, τα χταπόδια, οι καρχαρίες, ο θερμός αέρας της ερήμου, που σε κάνει υπνοβάτη, η κουτάλα, η Νυχτερινή, το υπνωτικό χάπι, ο ξενύχτης, το ιξώδες υγρό, η ομιλούσα σφραγίδα, το διφορούμενο, ο φυματικός, ο σπασμωδικός, το αφροδισιακό, ο αναιμικός, ο τυφλός, ο ερμαφρόδιτος, ο μιγάς, όσοι πάσχουν από αλβινισμό, οι παιδεραστές, το φαινόμενο του ενυδρείου και η γενειοφόρος κυρία, οι σιωπηλές ώρες από την ολιγόλογη αποθάρρυνση, οι φαντασιώσεις, οι πικάντικες γεύσεις, τα τέρατα, οι ανήθικοι συλλογισμοί, τα σκουπίδια, που δεν σκέφτονται όπως ένα παιδί, η ερήμωση, αυτό το πνευματικό δέντρο του θανάτου, το σαράκι που μοσχοβολάει, οι μηροί με τις καμέλιες, η ενοχή ενός συγγραφέα που κυλά στην πλαγιά της ανυπαρξίας και περιφρονεί τον εαυτό του με χαρούμενες κραυγές, οι τύψεις, οι υποκρισίες, η προοπτική των κυμάτων που συντρίβεται ως το πιο ανεπαίσθητο εργαλείο, το σοβαρό φτύσιμο για τα ιερά αξιώματα, τα παράσιτα που γαργαλούν ύπουλα, οι ανόητοι πρόλογοι, όπως στον Κρόμγουελ, στην Ματμαζέλ Ντε Μωπά και στον Δουμά, τον υιό, τα ηλιοβασιλέματα, οι αδυναμίες, οι βλασφημίες, οι ασφυξίες, οι πνιγμοί, οι εκρήξεις οργής, – πριν από αυτούς τους βρώμικους τάφους, που κοκκινίζουν ακόμα και στο όνομα (της βρωμιάς), ήρθε επιτέλους η ώρα να αντιδράσουμε, ενάντια σε αυτό που μας συγκλονίζει, αν είμαστε οι κυρίαρχοι σε αυτή τη σφαίρα.
Το μυαλό σας συνεχώς καθοδηγείται από μεντεσέδες, έκπληκτοι στην παγίδα του σκοταδιού, που χτίζετε με την τέχνη σας, χοντρή από τον εγωισμό και τη φιλαυτία.
Γεύση είναι η θεμελιώδης ποιότητα που συνοψίζει όλες τις άλλες ιδιότητες. Αυτή είναι η απόλυτη ευφυΐα. Μόνο αυτή η ιδιοφυΐα είναι το ανώτατο αγαθό για την υγεία και την ισορροπία όλων των επιμέρους τμημάτων. Ο Βιλμά είναι τριάντα τέσσερις φορές πιο έξυπνος από τον Οζενί Σου και τον Φρεντερίκ Σουλιέ. Στον πρόλογο του Λεξικού της Ακαδημίας δείτε τα μυθιστορήματα για τον θάνατο του Ουόλτερ Σκοτ, του Φένιμορ Κούπερ, όλα τα μυθιστορήματα για τα εφικτά και τα ανέφικτα. Το μυθιστόρημα είναι ένα λάθος είδος, επειδή περιγράφει τα πάθη για τον ίδιο τους τον εαυτό: το ηθικό συμπέρασμα απουσιάζει. Το να περιγράψεις τα πάθη δεν είναι τίποτα. Απλώς γεννήθηκε ένα μικρό τσακάλι, ένας γύπας, ένας μικρός πάνθηρας. Δεν αρκεί αυτό για να μας κρατήσει. Περιγράψτε τους, να τους υποβάλλετε σε έναν χαρακτήρα υψηλού ήθους, όπως ο Κορνήλιος, να είναι κάτι διαφορετικό. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να αποφεύγουμε το δράμα, ενώ παραμένουμε ικανοί να θαυμάζουμε και να κατανοούμε εκείνον ο οποίος έχει δώσει έμφαση στο δεύτερο, ξεπερνά, οποιαδήποτε υπεροχή στις αρετές (του γραπτού) από τις παραλείψεις, όποιος κατορθώνει το πρώτο.
Το ίδιο το γεγονός ότι ένας δάσκαλος λέγει για το δεύτερο: «Ακόμα και αν μου είχε δώσει όλους τους θησαυρούς του το σύμπαν, δεν θα είχα δημιουργήσει τέτοια μυθιστορήματα όπως εκείνα του Μπαλζάκ και του Αλέξανδρου Δουμά», γι’ αυτό και μόνο, είναι πιο έξυπνος ο Αλέξανδρος Δουμάς και ο Μπαλζάκ. Το γεγονός επίσης ότι το ένα τρίτο των μαθητών έχει αντιληφθεί ότι δεν πρέπει να τραγουδήσει τις σωματικές και πνευματικές παραμορφώσεις, αυτό και μόνο τους καθιστά πιο ισχυρούς, πιο ικανούς, πιο έξυπνους κι από τον Βίκτωρ Ουγκό, αν είχε μόνο τα μυθιστορήματα, τα δράματα και τα γράμματα.
Ο Αλέξανδρος Δουμάς ο υιός δεν πρόκειται ποτέ, ποτέ, να εκφωνήσει ομιλία στην απονομή των βραβείων στο λύκειο. Αγνοεί τι είναι η ηθική. Δεν θα έθετε τον εαυτό του σε αυτόν τον κίνδυνο. Αν το έκανε, θα έπρεπε να είχε διαγράψει μονοκονδυλιά νωρίτερα ό,τι έχει γράψει μέχρι τώρα, αρχίζοντας από τους παράλογους προλόγους. Συγκεντρώστε μια κριτική επιτροπή από αρμόδιους άνδρες: Υποστηρίζω ότι ένας καλός μαθητής ως προς το δεύτερο ζήτημα είναι ισχυρότερος από αυτόν σε οτιδήποτε, ακόμη και στο ίδιο βρώμικο θέμα, τις πόρνες.
Τα αριστουργήματα της γαλλικής γλώσσας είναι η δομή του λόγου στις ομιλίες στα γυμνάσια, και στις ακαδημαϊκές συζητήσεις. Πράγματι, η εκπαίδευση των νέων είναι ίσως η πιο όμορφη πράξη έκφρασης του καθήκοντος, και η εκτίμηση των έργων του Βολταίρου (υπογραμμίζουμε τη λέξη εκτίμηση) είναι προτιμότερη από τα ίδια μας τα έργα. –Φυσικά!
Οι καλύτεροι συγγραφείς μυθιστορημάτων και δραμάτων θα στρεβλώσουν με την πάροδο του χρόνου την περίφημη ιδέα του καλού, αν οι δάσκαλοι της γυμναστικής, και οι δάσκαλοι στα ωδεία ασφαλώς, δεν διατηρήσουν τις μικρές και μεγάλες γενιές στο δρόμο της ειλικρίνειας και της σκληρής δουλειάς.
Στο όνομα του καλού, παρά τη θέλησή μου, θα πρέπει, να αρνηθώ, με αδάμαστη θέληση και σιδερένια υπομονή, το αποτρόπαιο παρελθόν της ανθρωπότητας δακρυσμένος. Ναι: Θέλω να διακηρύξω ότι η ομορφιά κρύβεται σε χρυσή λίρα, αφαίρεση της βρογχοκήλης από τις λύπες και τις ηλίθιες περηφάνιες που αποσυντίθονται, στην πηγή του, η ελώδης ποίηση αυτού του αιώνα. Ποδοπατούν με αυτά τα πόδια τις ξινές στροφές του σκεπτικισμού, οι οποίες δεν έχουν κανένα λόγο να υπάρχουν. Η απόφαση, συμβάλλει στην άνθηση της ενέργειας, αγέρωχη και αποφασιστική, χωρίς να διστάσει ούτε δευτερόλεπτο μπροστά στις γελοίες αβεβαιότητες μιας αστοχίας, ως δημόσιος κατήγορος, το μοιραίο, τους καταδικάζει. Πρέπει να ληφθεί μέριμνα να μην υπάρχει κούραση από την πυώδη αϋπνία και τους δύστροπους εφιάλτες. Αυτό το απεχθάνομαι και απεχθάνομαι την υπερηφάνεια και τις περίφημες απολαύσεις της ειρωνείας, όταν σβήνει κάτι, η οποία κινεί την ορθότητα της σκέψης.
Ορισμένοι χαρακτήρες, πολύ ευφυείς, δεν είναι απαραίτητο ότι θα γίνουν νοσοκόμοι για σας, από παλινωδίες αμφιβόλου γεύσεως έριξαν τον εαυτό τους, έχασαν το κεφάλι τους, στην αγκαλιά του κακού. Αυτό είναι αψέντι, νόστιμο, δεν νομίζω ότι έτσι, αλλά με πιο βλαβερό τρόπο, αυτοκτόνησε ηθικά ο συγγραφέας
του Ρολλά. Αλίμονο σε εκείνους που είναι άπληστοι! Μόλις εισήλθε στη μέση ηλικία,
ο αριστοκράτης Βρετανός, που σπάει την άρπα του, κάτω από τα τείχη του Μεσολογγίου, αφού συγκεντρώθηκαν στην πορεία του τα λουλούδια που σιγοβράζουν θλιβερές απογοητεύσεις του οπίου.
Αν και οι μεγαλύτερες από τις συνηθισμένες ιδιοφυΐες, αν είχαν βρει στην εποχή τους ποιητή άλλον προικισμένο, σαν κι αυτόν, με παρόμοιες δόσεις μιας εξαιρετικής ευφυΐας, και να είναι σε θέση να σταθεί ως αντάξιός του, θα έπρεπε να ομολογήσουν, πρώτον, τη ματαιότητα των προσπαθειών τους για την παραγωγή διαφορετικής κατάρας, και δεύτερον, το καλό είναι αποκλειστικά δήλωση του άξιου, με τη φωνή όλων των κόσμων οικειοποιείται την εκτίμησή μας. Γεγονός είναι ότι δεν υπήρχε κανείς για να αγωνιστεί με πλεονέκτημα. Αυτός είναι ο κανένας είπε. Παράξενο πράγμα! Ακόμα και αν ασκήσουμε αυστηρή κριτική μέσω των βιβλίων στα βιβλία της εποχής μας, δεν έχει σκεφτεί ο κριτικός να τονίσει την αυστηρότητα του προηγούμενου συλλογισμού. Και αυτός μόνο μπορεί να το ξεπεράσει, αυτός που το έχει εφεύρει. Όπως τα γέμισε με έκπληξη και ανησυχία, παρά με στοχαστικό θαυμασμό, έργα γραμμένα στο παρελθόν με ύπουλο χέρι, αλλά ωστόσο αποκαλύφθηκαν οι επιβλητικές εκδηλώσεις μιας ψυχής που δεν ανήκει στους κοινούς των ανδρών, και αυτό είναι άνετα το ένα από τα δύο τελευταία σκοτεινά προβλήματα, τι ενδιαφέρει τις μη μοναχικές καρδιές: το καλό, το κακό.
Δεν δίδεται σε κανέναν το δικαίωμα να πλησιάσει τα άκρα είτε προς τη μία είτε προς την άλλη κατεύθυνση. Αυτός είναι ο λόγος, επαινώντας παράλληλα, χωρίς δεύτερη σκέψη, τη θαυμάσια νοημοσύνη που δηλώνει κάθε φορά την παρουσία της, ο ίδιος, ένας από τους τέσσερις ή πέντε φάρους της ανθρωπότητας, που διατυπώνουμε, στη σιωπή, πολλές επιφυλάξεις σχετικά με τις πρακτικές και την αδικαιολόγητη χρήση που έκανε εν γνώσει του. Δεν θα έπρεπε να ταξιδέψει σε σατανικά πεδία.
Η άγρια εξέγερση του Τροπμάν, του Ναπολέοντα, του Παπαβουάν, του Βύρωνα, του Βικτόρ Νουάρ και της Σαρλότ Κορντέ θα συνεχίσουν να βρίσκονται μακριά από την αυστηρή ματιά μου. Σε αυτούς τους σημαντικούς εγκληματίες, με αξίες τόσο διαφορετικές, απλώνω το χέρι μου. Ποιος πιστεύει ότι έχω λάθος εδώ, ζητώ την βραδύτητα που ξεχωρίζει. Ασχολίες της φυλακής! Σαπουνόφουσκες! Μαριονέτες στο μπαλόνι! Σπάγκοι απόβλητοι! Πλησιάζουν οι Κόνραντ, οι Μάνφρεντ, οι Λαρά,
οι ναύτες που μοιάζουν με κουρσάρους, ο Μεφιστοφελής, ο Βέρθερος, ο Δον Ζουάν,
ο Φάουστ, ο Ιάγος, ο Ροντέν, ο Καλιγούλας, ο Κάιν, ο Ιριδύων, οι μέγαιρες σαν την Κολόμπα, ο Αριμάν, τα μανιχαϊστικά πνεύματα, αλείφονται με εγκεφάλους, που ρουφάνε το αίμα των θυμάτων τους στα ιερά παγόδες του Ινδουστάν, το φίδι, ο βάτραχος και ο κροκόδειλος, οι θεότητες, ό,τι θεωρείται ως μη φυσιολογικό,
η αρχαία Αίγυπτος, οι μάγοι και οι δαιμονικές δυνάμεις του Μεσαίωνα, ο Προμηθέας,
οι Τιτάνες της μυθολογίας που έπεσαν κεραυνοβολημένοι από τον Δία, οι κακοποιοί θεοί διασκορπισμένοι από τη φαντασία των πρωτόγονων βαρβάρων – όλοι
οι θορυβώδεις διάβολοι σε μια σειρά από χαρτόνι. Με τη βεβαιότητα της ήττας, παίρνω το μαστίγιο της αγανάκτησης και της συγκέντρωσης, όπως τα ζυγίζω, και περιμένω να επιβεβαιώσουν αυτά τα τέρατα, ότι προορίζονται για τον θηριοδαμαστή.
Υπάρχουν απαξιωμένοι συγγραφείς, επικίνδυνοι διασκεδαστές, μια χούφτα φαρσέρ, μυστηριακά σκοτεινοί, αληθινοί τρελοί, που αξίζουν την ερημιά του Μπισέτρ.
Όλοι αυτοί οι κρετίνοι, όπου έχει αφαιρεθεί έστω ένα κεραμίδι, δημιουργούν γιγαντιαία φαντάσματα, με αποτέλεσμα ό,τι είναι να πάει προς τα πάνω, να πηγαίνει προς τα κάτω. Τραχιά άσκηση; Μάλλον προσχηματική γυμναστική. Ξοδεύουν τόσο τραγελαφικά το μοσχοκάρυδο. Παρακαλώ, σας απαλλάσσω από την παρουσία μου, τεχνίτες, μια δωδεκάδα, υπερασπιστές των αινιγμάτων, που δεν μπορούσατε να δείτε από πριν, από την πρώτη φορά, όπως και τώρα, μια λύση που σας σφραγίζει με επιπόλαιο τρόπο. Παθολογικές περιπτώσεις τρομερού εγωισμού.
