Μάνια
Μεζίτη, η μαύρη ανάμεσα
εκδόσεις κύμα
Η πρόσφατη συλλογή της Μάνιας Μεζίτη
αποτελείται από 44 σύντομα ποιήματα, χωρισμένα σε τέσσερις διακριτές θεματικά
ενότητες. Όλο το βιβλίο το διαπερνά μια ξεκάθαρη ποιητική πρόταση: η συντομία
των ποιημάτων λειτουργεί ως ένας σφικτός πυρήνας μέσα στον οποίο κρύβεται ένας
ολοκληρωμένος κόσμος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μια λεπτομέρεια, μια εικόνα
επιλέγεται κάθε φορά, για να αποδοθεί μέσα από αυτή μια ιστορία, μια μνήμη, μια
αφήγηση. Ο στόχος, δηλαδή, της ποιήτριας δεν είναι περιγραφικός, αλλά
αφηγηματικός. Πώς να κλείσει όμως κανείς μια ολόκληρη ιστορία μέσα σε λίγους
στίχους; Δύσκολο το εγχείρημα, κι όμως η Μεζίτη το καταφέρνει. Ας δούμε ένα από
τα συντομότερα ποιήματα:
[κόμπος]
στείλε
μου ένα μπαλόνι
κόκκινο
σαν πόνο
νομίζω
σε αδίκησα
πολλές
φορές
Ο αναγνώστης «διαβάζει»
πίσω από τους τέσσερις στίχους τους δύο ανθρώπους, το παρελθόν τους, την πληγή,
την προσπάθεια εξιλέωσης, την ανταπόδοση τους πόνου. Όλα όμως μετουσιώνονται
ποιητικά μέσα από την παράκληση για ένα δώρο: το μπαλόνι είναι ελαφρύ και
πτερωτό και αθώο, αλλά στο ποίημα τελικά αντιστρέφεται σε κάτι τόσο βαρύ και
επώδυνο όσο ο πόνος. Με χρώμα κόκκινο σαν το αίμα.
Η πρώτη ενότητα της συλλογής (terrafirma)
εστιάζει στον οίκο, στην πρώτη αντίληψη του κόσμου, αλλά και στο πρώτο τραύμα.
Το παιδί μυείται στη ζωή μετουσιώνοντας την πραγματικότητα σε ένα όνειρο, για
να μπορέσει να κατανοήσει και να δεχθεί. Αυτό το όνειρο, αυτή η μαγική ουσία
των πραγμάτων περιβάλλει με την αχλή της τα αγαπημένα πρόσωπα. Έτσι, η
συνάντηση με τη μάνα ανακαλεί την παιδική μνήμη των μαγκωμένων χεριών στην
πόρτα, τότε που μάγκωνα τα χέρια μου/να
κλείσει/κερδίζοντας/τα μελανά μου δάχτυλα, ενώ ο πατέρας είχε καράβια
μαγικά που ταξίδευαν νοερά/ σε κόσμους/
από ειδικά υλικά/ και αντοχή στο χρόνο.
Στη δεύτερη ενότητα (terranova)
η καινούρια γη στην οποία πια θα πρέπει να σταθεί το ποιητικό υποκείμενο είναι
η γη των λέξεων. Η γλώσσα ανθεί και συγκροτεί τον νέο κόσμο. Στο ποίημα οι λέξεις η μαρία μάς προτρέπει προσεχτικα… σαν σε μεταξωτό καλσόν/να εφαρμόσει
σωστά η ραφή. Ο κόσμος, λοιπόν, των λέξεων είναι παντοδύναμος, αλλά και
εύθραυστος συνάμα. Το ίδιο και οι ποιητές, οδοιπόροι αυτού του δύσκολου δρόμου:
στο ποίημα κόκαλα περιγράφονται οι
συνέπειες της γραφής εκείνης που συγκροτείται από το αίμα, το βίωμα, την
εσώτερη γλώσσα: ούτε μολύβι να
πιάσω/πέρασε χρόνος/έγινα λιγότερη. Ένα δέντρο είναι το ποίημα, όπου κόβει
κανείς μόνο την κορφή και κρατά τις
ρίζες (κλάδεμα).
Στην τρίτη ενότητα (terranullius) η ποιήτρια περνά σε
ιστορίες κρυπτικές, σε στοιχεία και μορφές που μας περιβάλλουν και σπανίως
παρατηρούμε. Έτσι, ο πίνακας του Κλίμτ κρύβει μέσα του τη μυστική ιστορία του
ζωγράφου παράλληλα με την ιστορία του θεατή (γκούσταβ), ενώ η σιγουριά του συνομιλητή αναιρείται από την όψη των
χεριών του στο ποίημα μεσοδιάστημα: πρόσεξα τα χέρια σου/άτολμα μακριά
δάχτυλα/σαν να τα είχαν κάνει όλα στα κρυφά. Άλλοτε πάλι πίσω από την
ανθρώπινη όψη κρύβονται ζώα, άγριες φύσεις γεμάτες σκοτεινές επιθυμίες: ως και κρίκους στον λαιμό/σκέφτηκα πως
ψηλώνοντας/θα ξεχωρίζω απ’ την αγέλη, ομολογεί η γυναίκα στο ποίημα καμηλοπάρδαλη. Τίποτα, λοιπόν, δεν είναι
αυτό που φαίνεται.
Στην τελευταία ενότητα (terraincognita),
η γη είναι άγνωστη, όπως δηλώνει και ο τίτλος, και το ζητούμενο είναι η
ανακάλυψη. Θα πρέπει να βρει κανείς τον
τρόπο να πορευτεί, να ανακαλύψει πίσω από την επιφάνεια τη μαγική διάσταση των
πραγμάτων, σαν τότε που ήμασταν παιδιά κι όλα ήταν δυνατά. Ενώ όμως στην αρχή,
στην πρώτη ενότητα της συλλογής, ο κόσμος ήταν οι μαγγανείες της γιαγιάς (προγονικό) ή οι ματιές της μάνας (πάσχα), εδώ είμαστε πια μόνοι,
ολομόναχοι: θα πρέπει να τραγουδήσουμε, για να ανοίξει ένα στρείδι (στρείδι), θα πρέπει να βρούμε τα
σύννεφα, για να ακουμπήσουμε (με σχετική
υγρασία), θα πρέπει να καταπιούμε το αίμα, την πληγή (μερίδιο), για να ζήσουμε σαν ένα όλον πια, σαν αυτό που είναι ο
άνθρωπος σε όλο το βιβλίο: ικανός να ανθίσει ακόμη και μέσα στον βέβαιο πόνο.
Άννα Γρίβα
