Αντιόπη Αθανασιάδου,Aldente(Η λύση του δέρματος)
Γράφει η Άννα Γρίβα
εκδ. Γαβριηλίδης, 2017
Ο τίτλος της συλλογής υπονοεί
μια σκληρότητα. Η σκληρότητα αυτή είναι συχνά υπόγεια και δρα ανεπαισθήτως:
μπορεί κάποιος να τη χειριστεί, να την επεξεργαστεί, ακόμη κι αν νιώθει προς
στιγμήν να κολλάει στα δόντια του. Να μασάς, να αισθάνεσαι τη γεύση του κόσμου
και του εαυτού σου μέχρι να λυθεί το δέρμα, να πάψουν οι αντιστάσεις και να
φανερωθεί το ύστατο μυστικό.
Στη Μαία ημέρα, το πρώτο ποίημα της συλλογής, κάνει την εμφάνισή του ο
πατέρας, ο χειρώνακτας πατέρας, που επανέρχεται ολοζώντανος στον ψυχισμό της
κόρης, η οποία αναζητά το σωστό μέτρο μεταξύ της θεωρητικής και πρακτικής ζωής,
μεταξύ της αρμονίας και της σύγκρουσης:
ο πατέρας μου αγαπούσε τους
βιοπαλαιστές
εκτιμούσε τη χειρωνακτική εργασία
αγαπούσε τους βολβούς
γέμισε με μίσος κάθε κύτταρο μου
δεν είναι εύκολη δουλειά
Καθώς προχωράμε στα επόμενα
ποιήματα, ο πατέρας γιγαντώνει επικίνδυνα την παρουσία του, τόσο επικίνδυνα και
ενοχλητικά, ώστε γίνεται εκείνος ο αυταρχικός και επίμονος Θεός – πατέρας των
μονοθεϊστικών θρησκειών, που πνίγει και εξουθενώνει, σε σημείο που τα παιδιά
του να ζητούν τη λύση αυτού του επίπονου
δράματος:
να σβήσω πως ένα ηλιοβασίλεμα
να λησμονήσω έστω ένα χαμομήλι
κι εγώ τι πλάσμα νάμαι
λατρεύω την ανυπαρξία που με
φτιάχνει
στείλε την επιτέλους Κύριε μου να μας ξεκάνει,
την πόρνη την αγάπη
Στη συνέχεια, στο ποίημα Ηλιακό πλέγμα, η προσπάθεια για τη
συγγραφή του ποιήματος, για τη δημιουργία, για την αποφυγή της μονοσήμαντης
πραγματικότητας ακυρώνεται από έναν εξουσιαστικό αλλά και γοητευτικό Ήλιο, ένα
άλλο προσωπείο του πατέρα και πάλι, που έχει γίνει αμείλικτος, αλλά γνωρίζει
πια να κρύβεται πίσω από μιαν αναπόδραστη ομορφιά:
καθησυχασμένη κατηφορίζω προς τα
καφέ
με τους ματαιόδοξους που λιάζονται
υπό το κλέος του ήλιου
σα να ‘ναι ήλιοι
το ποήμα χάνεται
όλα είναι στη θέση τους.
Μέσα σε έναν τόσο αμείλικτο
πατρικό ή πατριαρχικό κόσμο ποια άλλη μπορεί να είναι η κατάληξη πέρα από την
κυριαρχία του άντρα; Κι όμως αυτή η κυριαρχία καταλήγει σε μια παρωδία:
οι άνδρες θα κυνηγούν τριγύρω την ανδρεία τους, με
κινήσεις τετραπληγικές, σπάνια
πετυχαίνουν, συνήθως καταλήγουν τρελοί αυτοονομάζονται δέσποτες, γράφουν τη Μαντάμ Μποβαρύ
Κι αν το πατρικό, το αντρικό
στοιχείο βρίσκει το ισοδύναμό του σε σύμβολα, όπως ο όφις, που εμφανίζεται στο
ποίημα Μερικές χριστιανικές αρετές ακόμα,
πρόκειται τελικά για σύμβολα που αυτοακυρώνονται, σαν να μην ήταν ποτέ, αφού το
ποιητικό υποκείμενο απευθυνόμενο στον όφι, θα πει:
μα τελικά
μια καρέκλα γερή να εμφανιστεί
για να πατήσεις πάνω
και να κρεμαστείς
Στο ποίημα Agendaο σαρκασμός πάνω σε όσα ήδη έχουν αναφερθεί, πάνω
σε μια στρεβλή και αυτοαναιρούμενη δομή του κόσμου γίνεται πιο ορατός:
Σ’ ευχαριστώ θεέ μου για το ντεκόρ
Τ’ αγάπησα σαν αληθινό
Πώς ν’ αγαπήσω τώρα το αιώνιο μαύρο
που είμαι
Αν όλα τα προαναφερθέντα ποιήματα
θα μπορούσαν να ονομαστούν ποιήματα της καταγωγής, της προέλευσης, τα επόμενα
είναι η είσοδος στον εαυτό, στο όλον που προέκυψε μετά τη συγκρότηση: ο εαυτός
υπάρχει μετά την καταγωγή και πάντα σε συνάρτηση με αυτή. Έτσι στα ποιήματα Περί τιμής και αίματος, Αυτοβιογραφία, Πιετά
και Πιετά μινόρε είναι έντονη
αυτή η προσπάθεια ορισμού του εαυτού, που καταλήγει στο «όνομα», σε εκείνο που
επιγραμματικά συνοψίζει τον πυρήνα της ύπαρξης:
Πανσέληνε χάθηκες σαν τη φυματική αρραβωνιαστικιά
ξερίζωσα την καρδιά μου και την πέταξα στον ελαιώνα
αμέσως σάπισε ο καιρός και μύρισε
πυρήνα ο κόσμος
σε μονοπάτι
θαλασσινό, βρήκα σταυρό με τ’
όνομα μου
Περνώντας στην ενότητα των
ποιημάτων που επιγράφονταιEurothinkingη ποιήτρια μεταβαίνει από τον
εαυτό στη συλλογική εκείνη ταυτότητα, που θα μπορούσε να συνοψισθεί στον όρο
«ευρωπαϊκή», υπονοώντας πολλά βαθύτερα ζητήματα και ζητούμενα, πέρα από μια
ιστορική και γεωγραφική συγκυρία. Δεν είναι τυχαίο ότι η ενότητα ξεκινά από τις
ρίζες, με την αναφορά στον αρχαιοελληνικό μύθο της Σφίγγας, που όμως όπως
αναγγέλλει μια ανώνυμη φωνή:
“Έχω την τιμή να σας ανακοινώσω ότι
αυτή τη στιγμή, στα εργαστήρια μας
η Σφίγγα αναπαράγεται σε συνθήκες
αιχμαλωσίας.”
Συνεπώς θα έχουμε απαντήσεις στα
αινίγματα μας. θα έχουμε αινίγματα στις απαντήσεις μας.
Η κατάληξη τόσο της Σφίγγας όσο
και του Χριστού, στο επόμενο άτιτλο ποίημα, δηλώνει μια σειρά εσωτερικών αντιφάσεων,
που θα μπορούσε κάποιος να συλλάβει ως παρωδία, αλλά σε ένα επίπεδο βαθύτερο
και πολυσήμαντο, όπως αυτό της ποίησης, εννοεί περισσότερο μια φύση σύνθετη και
ποικίλη.
Για να ολοκληρωθεί τοEurothinking, ακολουθεί το πέρασμα στην ιστορία, στη γλώσσα,
στην αντίληψη του υλικού κόσμου και της ανθρώπινης επικοινωνίας. Στα ποιήματα
αυτά η ποιήτρια προτείνει να δούμε τον δυτικό κόσμο από την αρχή,
αντιστρέφοντας, αναποδογυρίζοντας, σηματοδοτώντας με διαφορετικό τρόπο τα πράγματα.
Η ποίηση έρχεται στο τέλος: αν
στην αρχή της συλλογής το ποίημα ακυρώθηκε από τον μεγαλοπρεπή Ήλιο, τον
παντεπόπτη, εδώ πραγματώνεται με τη βοήθεια των άλλων ποιητών: στον Αποίητο, ενδεικτικά ας αναφέρουμε, ότι
ηχεί στην αρχή του ποιήματος ο Σεφέρης (θάλασσες
χωρίς Κίχλη) και ο Καβάφης (τείχη
χωρίς Τείχη), στη Νεκρή Φύση με
καναπέ οPavese(στ’ αλήθεια ο θάνατος θαρθεί;), στο ΜΙΣΟ-δειπνο ένας από τους πολλούς Νεκρόδειπνους της ελληνικής παράδοσης,
στο σαρκαστικό Άσμα ηρωικό και πεζό
το Εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο
του Καρυωτάκη. Μα όλα αυτά συμβαίνουν, ενώ ο καθένας στέκει Αποίητος, ενώ ο ποιητής σχεδόν δεν
υπάρχει (Νεκρικό δίκαιο, Υποσημειώσεις
του ποιητή αν υπήρχε). Η συλλογή κλείνοντας φαίνεται να ακυρώνει όλα όσα
επιχείρησε να ορίσει: τον χώρο, την καταγωγή, τον εαυτό, την ποίηση, τη γλώσσα.
Είναι λοιπόν όλα σκοτεινά και
ακαθόριστα; Είναι όλα αλληλοαναιρούμενα και αυτοκαταστρεφόμενα; Σε εμένα ως
αναγνώστρια η ειρωνεία, το μαύρο χιούμορ, η οδύνη, το κρυφό πένθος γέννησαν μία
και μόνο ελπίδα, την ύστατη, ότι ο κόσμος και η αναπνοή που μας χαρίστηκε
υπάρχουν αμφίσημα, ως ένας πυρετός, έτοιμος να μας στείλει είτε στον θάνατο
είτε στον ουρανό. Κι εκεί ψηλά ας πεθάνουμε.
