Κωνσταντίνος Μελισσάς – Ματς Πόιντ – Εκδόσεις Θράκα 2018
Το ταυτόχρονο των πραγμάτων
«Η αισιοδοξία σας είναι πιο τραγική από τον πεσιμισμό μου» είχε πει στους αδερφούς Ταβιάνι ο Πιερ Πάολο Παζολίνι. Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις ο Βιττόριο Ταβιάνι, που έφυγε πολύ πρόσφατα από τη ζωή, είχε δηλώσει: «Tο να βιώνεις την πραγματικότητα είναι τραγικό, αλλά τη ζωή όχι και τόσο». «Η πανούκλα του πνεύματος» είναι γεγονός, «η άρνηση της παραίτησης» όμως κυριαρχεί όπως και η ανάγκη του ονείρου, της φαντασίας, της ελπίδας».
Η αποτυχία, η πιθανότητα, οι πιθανότητες και οι αυστηροί νόμοι που τις διέπουν, η υποθετική ιστορία και οι εκδοχές της, τα ανθρώπινα ιδανικά και οι αξίες, η συμφιλίωση με έναν καλύτερο κόσμο, η συμφιλίωση νικητή και χαμένου, η ανάμνηση του μέλλοντος, η προφητεία του παρελθόντος, η απόκλιση από το μονοπάτι, η αναμέτρηση με το σωστό και το λάθος, τη νίκη και την ήττα, το καλό και το κακό, είναι τα υλικά που συνθέτουν το ποιητικό τερέν του Κωσνταντίνου Μελισσά, με επίκεντρο το κομβικό εκείνο σημείο όπου κρίνεται το παιχνίδι, ένας αγώνας, η έκβαση του οποίου μπορεί να προβλεφτεί, μπορεί και όχι, κάνοντας την πραγματικότητα κατά τόπους τραγική, όμως τη ζωή όχι και τόσο. Όταν όμως κάθε στοίχημα μπορεί να χαθεί ή να κερδηθεί, αυτό που μένει είναι ο ενδιάμεσος κόσμος μιας επιστράτευσης δυνάμεων, όπως ξεχύνεται ανάμεσα στην αρχή και στο τέλος μιας αναμέτρησης, όπου πρωταγωνιστούν η αγωνία, η αδρεναλίνη, ο αιφνιδιασμός, η κορύφωση, η κρίσιμη στιγμή, όταν αναμετρούνται αθάνατα ζεύγη πραγμάτων, όπως το προνόμιο και η εξουσία, η αλήθεια και το ψέμα, το δίκαιο και το άδικο. Το σώμα όμως θα τρέχει πια γοργά/ σ’ έναν άυλο μέλλοντα/ του τωρινού (παρ)ελθόντα/.
Και ίσως τότε να μπαίνει σε ισχύ η εμβληματική ρήση του Ουίνστον Τσώρτσιλ «ότι το μόνο που μετράει είναι το θάρρος να συνεχίσεις τον αγώνα».
Το παιχνίδι του κόσμου του ίδιου, όπως το θέτει ο Kώστας Αξελός, το παιχνίδι του χρόνου είμαστε εμείς, είμαστε παίκτες πιόνια εμπαιζόμενοι από τον κόσμο. Στο ερώτημα γιατί ξετυλίγεται ο Κόσμος, απαντά: γιατί είναι παιχνίδι. Όσο πιο στενά τα όρια που του δίνουμε, στενεύοντας έναν ορίζοντα, ο άνθρωπος παίζει με ρυθμό το παιχνίδι του κόσμου με μικρό κάπα, του μικρόκοσμού του, στο ανοικτό όλον υπακούοντας τον ρυθμό του χρόνου.
Και πώς ορίζεται από τον φιλόσοφο, αλλά και από τον ποιητή, το ιδεατό; Ως συμφιλίωση των οριζόντων. Όλοι οι ορίζοντες να συμφιλιώνονται. Η συμφιλίωση με το όλον και το μηδέν. Ένας κόσμος που περικλείει όλους τους κόσμους. Ο άνθρωπος δεν είναι ούτε κύριος του κόσμου, ούτε του εαυτού του, κυρίως ο άνθρωπος δεν είναι ο μόνος πρωταθλητής.
Η αυγή μας χαράζει,/ το παρελθόν δεν ταράζει/. Το ξημέρωμα είναι γιορτή, κύριε Σαρλ/ μια γιορτή μόνο για σένα/.
Η ποίηση είναι ζωή ονειρική. Ευάλωτη κι ανασφαλής. Η υπό διαμόρφωση ποιητική φωνή, του Κωνσταντίνου Μελισσά εν προκειμένω, αντανακλά όσα έχει ζήσει και νιώσει, με δημιουργική περιέργεια και ανησυχία, συλλαμβάνοντας το ακαριαίο και το εφήμερο της στιγμής, όπως και το πραγματικό πίσω από το φαινομενικό, το θελκτικό πίσω από το θλιβερό.
Μια πικρή διαπίστωση διατρέχει όλη τη συλλογή με τα καταγεγραμμένα στιγμιότυπα καθημερινότητας: Ότι η ανθρώπινη συνθήκη είναι σκοτεινή και παίζει ένα άγριο παιχνίδι που εναλλάσσεται ανάμεσα στην τύχη και την ατυχία. Μια προσέγγιση όπως συμβαίνει στα ποιήματα του «Ματς Πόιντ» είναι μια προσέγγιση περιπαικτική, αυτοσαρκαστική, με χιουμοριστικές εκλάμψεις αυτοκριτικής του εαυτού, της κοινωνίας, του κόσμου, που μπορεί να φωτίσει την ανθρώπινη συνθήκη και τότε η τάξη πραγμάτων αλλάζει, όταν ο φωτισμός είναι διαφορετικός, χωρίς καμία ουτοπία, χωρίς καμία αυταπάτη. Ο ποιητής μοιάζει να υποδηλώνει, ότι το παιχνίδι σε κρατά ισόβιο παίκτη, παγιδευμένο στο εφιαλτικό του δίχτυ, μαζί με τη μπάλα, όμως εσύ μπορεί και να μην κινδυνεύσεις, αρκεί να ξέρεις τους κανόνες. Όλη μου η ζω/ή ένα ματς πόιντ/ που ακόμα δεν έχει χαθεί.
Όταν ο σπουδαίος σκηνοθέτης Μίχαελ Χάνεκε είχε δηλώσει ότι «κάνει ταινίες γιατί ξέρει ότι δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο», το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για τη λογοτεχνία και την ποίηση, ότι ο κόσμος δεν μπορεί ν’ αλλάξει με τις λέξεις κι ότι ίσως να γράφει κανείς, όπως ο Κωνσταντίνος Μελισσάς, γιατί ξέρει ότι δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο. Δαίμονες/ δεν μπορούσα να σας υποτάξω/ ούτε τα πάθη μου ν’ αλλάξω/ λίγες οι φορές που τα κατάφερα./
Αναμφίβολα όμως, κάθε ποιητική προσέγγιση μπορεί να λειτουργήσει ως νέα φωτιστική συνθήκη. Ένας νέος χώρος ελευθερίας κι αναμέτρησης, όπου «δεν ταλαιπωρείσαι πια με το ταυτόχρονο των πραγμάτων, αλλά κινείσαι μπρος και πίσω στον χρόνο εμπλουτίζοντας κάθε στιγμή της συνείδησης»*.
Δεν με νοιάζει/ αν στον βίαιο ουρανό/ ο πλανήτης Ν καταστραφεί απόψε/ αρκεί εσείς να είστε καλά.
Το καλό και το κακό μοιάζουν ν’ αναμιγνύονται δια παντός σε ένα θανάσιμο θαύμα. Μικρομέγαλες μάχες, μικρομέγαλοι άθλοι, μικρομέγαλα ανδραγαθήματα. Όνειρα χωρίς τόπο και χρόνο.
Όταν η ύπαρξη πυρακτώνεται έχουμε ανάγκη τη σιωπή να θυμίσει στους ανθρώπους την ανθρωπιά τους. Μια πνοή αναδύεται από τον πάτο του κουτιού της Πανδώρας: Η ελπίδα.
Πρέπει να δείξεις ανοχή/ πέτα τα λάθη, τη μαύρη εποχή/ διώξε μιζέρια και άσπρη ντροπή. / Γιατί δεν μπορείς/ να με νικήσεις/ να με καταρρίψεις/ να με συνθλίψεις/.
Ελσα Κορνέτη
(*) Απόσπασμα από κριτικό σημείωμα, επιστολής του Ρότζερ Φράι για τον Φάρο, στην Βιρτζίνια Γουλφ.
