Στην
ομιλία της, στις 19/5/17, η καθηγήτρια του
πανεπιστημίου τηςGeorgia,Dorothy
Figueira,
έθιξε μερικά από τα πλέον καίρια ζητήματα
που απασχολούν τους ερευνητές που
καταπιάνονται με τη θρησκευτική «όψη»
της κοινωνικής λογοτεχνίας. Θεματική
ήταν:
« το πρόβλημα της θρησκείας και η ανάγκη
ενός ηθικού συστατικού στην ανάγνωση
του Άλλου».
Σημαντικό σημείο της ομιλίας, μεταξύ
άλλων, αποτέλεσε και η επισήμανση της
«δυσκολίας» της επιστημονικής προσέγγισης,
από πλευράς της ακαδημαϊκής κοινότητας
των Η.Π.Α. , λογοτεχνικών έργων με
θρησκευτικές διαστάσεις έτερων καταβολών.
Η εύλογη αναφορά τηςFigueiraεπαναφέρει με παρρησία στο προσκήνιο
το ζήτημα της ανοχής στη θρησκεία.
ΟT.S.Elliotυποστήριζε πως η ποιητική τέχνη έχει,
ιστορικώς, κατεξοχήν κοινωνικό χαρακτήρα.
Η αναφορά τουElliotσυνοψίζεται στη διάκριση της κοινωνικής
ποίησης σε πολιτική, θρησκευτική,
διδακτική, δραματική και ηθική. Οι
προαναφερθείσες εκδηλώσεις της κοινωνικής
ποίησης εμφανίζονται, τόσο αποσπασματικά,
όσο, και ως ένα ενιαίο «σώμα» σε όλο το
φάσμα της μεταπολεμικής ποίησης της
χώρας μας, από την 1ημεταπολεμική γενιά και τουλάχιστον
μέχρι τους ποιητές του ‘70. Η θρησκευτική
«όψη» αποτελεί μία από τις λιγότερο
διερευνημένες πτυχές της κοινωνικής
ποίησης. Η θεολογική σχολή Αθηνών,
προωθεί και συμμετέχει σε έναν ανοιχτό
και, ει δυνατόν, απροκατάληπτο «διάλογο»
με νεοέλληνες λογοτέχνες και με ερευνητές
από την Ευρώπη και τις Η.Π.Α. , οι οποίοι,
έχουν σταδιοδρομήσει, παράλληλα ,τόσο
στους τομείς της συγκριτικής λογοτεχνίας,
όσο και στους τομείς της θρησκειολογίας.
Η διερεύνηση της θρησκευτικής «όψης»
της κοινωνικής λογοτεχνίας, αν και
αποτελεί αυτοτελές ερευνητικό πεδίο
από μόνη της, υπό προϋποθέσεις, μπορεί
να διανοίξει νέους διαύλους επικοινωνίας
και σε άλλα, παρόμοιας φύσης ζητήματα
διεπιστημονικής υφής.
Για
την εγχώρια διάσταση του θέματος ο Π.
Καλαϊτζίδης σημειώνει πως:«
ο δημόσιος χώρος σήμερα κερδίζεται με
την πειθώ και το διάλογο και όχι με τον
εξουσιαστικό λόγο ή τη νοσταλγία
επιστροφής στο βυζαντινό αυτοκρατορικό
πρότυπο της δια νόμου επιβολής πίστεως.
Εάν υπάρχει ένα σημείο όπου η νεωτερική
λογοτεχνία και η αυθεντική θεολογία
συναντώνται, αυτό είναι η κοινή τους
αποστροφή προς τον εξουσιαστικό λόγο…».
Ίσως σε αυτήν ακριβώς την αποστροφή να
εδράζεται η επίλυση του εγχειρήματος
της σύζευξης της νεωτερικότητας με την
ελληνικότητα. Θέμα, ιδιαζόντως δύσκολο
όπως επισημαίνει ο Μ. Μπέγζος, όχι όμως
μάταιο ούτε ακατόρθωτο.
Απαντώντας
στο αρχικό ερώτημα, η κοινωνική λογοτεχνία
είναι απολύτως συμβατή με την αυθεντική
θεολογία τόσο ως προς την αποστροφή
τους στον εξουσιαστικό λόγο, όσο και ως
προς τις κοινές τους καταβολές. Καθώς,
στο τέλος, και οι δύο αποτελούν «μέσα»
έκφρασης, του ίδιου, ανθρώπινου πνεύματος.
Γιώργος
Κουτούβελας
