Σήλικα Ρηγοπούλου, Μαθήματα οικιακής οικονομίας, Μελάνι, 2017
Ποιος ο ρόλος του οίκου στη
λογοτεχνία; Αν πάμε πίσω στον χρόνο, θα βρούμε εντός του την υπομονετική
Πηνελόπη, θα βρούμε τα τραγούδια του αργαλειού και του γάμου, θα βρούμε όμως
και τις οικογενειακές κατάρες κα τις καταστροφές, όπως κατεγράφησαν στην αρχαία
τραγωδία. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ο οίκος ορίζεται από την παρουσία της
γυναίκας: είτε πρόκειται για την αρετή είτε για τα σκοτεινά πάθη είτε για τα ακατάβλητα
παιχνίδια της μοίρας. Η Σήλικα Ρηγοπούλου επιστρέφει στον οίκο, θέτει στο
κέντρο του και πάλι τη γυναίκα και γράφει ένα βιβλίο, που αποτελείται μεν από
διακριτά ποιήματα, αλλά λειτουργεί και ως μια ποιητική σύνθεση, εντός της
οποίας το ένα θέμα, η μία κατάσταση ξεδιπλώνεται μέχρι την τελική λύση.
Η συλλογή ξεκινά με ένα κορίτσι από την Άπω Ανατολή, τη Μακότο, που
ακολουθεί το δίδαγμα του σοφού δασκάλου της πως την αλήθεια Εσύ είσαι αυτός που πάντα μέσα σου/ Την
κουβαλάς. Έτσι, η Μακότο εφάρμοσε όσα
είχε καταλάβει,/ στην καθημερινή, απλή ζωή της. Εξαρχής, λοιπόν,
καταλαβαίνουμε ότι τα ποιήματα που ακολουθούν προσεγγίζουν ακριβώς αυτή τη
μιρκή διάσταση των πραγμάτων, που όμως γίνεται αποκαλυπτική της αλήθειας.
Εξάλλου, μέσα στη μικρή διάσταση, στον μικρό χώρο συμβαίνουν τα πάντα: Μέσα στο σπίτι/ ο πόλεμος μαίνεται/ άγριος
υγρός. Μέσα στο σπίτι, μπορείς να αρθείς οποιαδήποτε στιγμή πάνω από την
ύλη, να δεις τη μυστική ενέργεια που ακολουθεί τους νόμους του κόσμου, τη
διαρκή κίνηση της ζωής: Τα παιδιά
πείνασαν και δίψασαν/ τα παπούτσια λασπώθηκαν/ το σπίτι λερώθηκε./ Όλα έγιναν
όπως έπρεπε, αναφέρεται στην Οικιακή
προσευχή.
Στη συνέχεια του βιβλίου, οι οικιακές εργασίες και τα στοιχεία του οίκου
παίρνουν υπόσταση σημαντική, γίνονται συχνά αφορμές για το πέρασμα σε μια
διερεύνηση της φύσης του ανθρώπου. Έτσι, στη σκόνη Λίγο πριν εξαφανιστεί/ σχεδιάζω πάνω της το ιδεόγραμμα/ του
βασιλεύοντος ήλιου: δίνω αξιοπρέπεια στην αποχώρηση/ νόημα στον αφανισμό ή
το μωσαϊκό είναι Η μωσαϊκή ήπειρος./ Η
έκτη./ Η δική μου.
Άλλες φορές οι καθημερινές πράξεις λειτουργούν ως μικρές τελετές, ως
κύκλοι που συνοδεύουν τους κύκλους των εποχών και του χρόνου, που προχωρούν
απαρατήρητοι, καθώς έχουμε το βλέμμα στραμμένο στο παρόν και στο μέλλον: Σβήνω τα ίχνη της γιορτής των παιδιών,/ του
μεσημεριανού, του έρωτα./ Κανένας δεν με υποπτεύεται. Κανείς δεν αναζητά τον
χαμένο χρόνο.
Συχνό θέμα των ποιημάτων είναι τα όρια, ο τρόπος με τον οποίο το σπίτι
οριοθετείται σε σχέση με τον έξω κόσμο. Σε αυτή την περίπτωση, το σπίτι γίνεται
ο εαυτός που προσπαθεί να κατανοήσει τη δική του υπόσταση σε σχέση με όσα τον
περιβάλλουν. Ας αναφερθούμε ενδεικτικά στο ποίημα Τοίχοι: Οριοθετούν χώρους/
προφυλάσσουν από ατίξοες συνθήκες/…/ Προστατεύουν και καταστρέφουν/ με την
αμφίβια ειλικρίνεια της μητρικής αγκαλιάς.
Ο
εσωτερικός χώρος, όμως, δεν είναι περίκλειστος. Αντιθέτως δέχεται τα ερεθίσμα
του έξω και τα αποδέχεται, τα κάνει οικεία και αγαπητά: έτσι, όταν η μύγα
εισβάλλει, στο ποίημα Οικόσιτο, γίνεται
μέλος της οικογένειας, αποκτά όνομα και υπόσταση, ενώ τα φυλλοβόλα του
μπαλκονιού γίνονται ένας τρόπος να δει κανείς την αλήθεια της φύσης γυμνή και
διαυγή. Το σπίτι προετοιμάζει, διδάσκει, φωτίζει, μέχρι να έρθει η στιγμή της
εξόδου και της ένωσης με τον κόσμο: Έτοιμη
πια μετά τις τόσες πρόβες/ για την πραγματική συνάντηση/ με μένα.
Είναι μια ποίηση τολμηρή το να καταπιάνεται κανείς με το ελάχιστο και να
το αναγάγει σε έναν καθολικό προβληματισμό, όπως είναι και τολμηρό το να
τίθεται στο επίκεντρο το γυναικείο ποιητικό υποκείμενο, το οποίο δηλώνει τον
εαυτό του, τον περιγράφει και κατακτά την ιδιαιτερότητα του στοχασμού του, με
χιούμορ, ειρωνεία, ευφυΐα και σοφία.
