«Πληγές από
οικείες σφαίρες»: μικρό σημείωμα για
την Απώλεια
λήθης
(Ευσταθία Δήμου, Εκδόσεις των Φίλων,
2019)
«Μα
εγώ
δεν
ξέρω
ρίμες
και
λόγια
μαγικά,
τραγούδια
να
σου
γράψω»
(Γιώργος
Ζήκας
–
Μαρία
Αρκουλή,
1987)
Η τρίτη
ποιητική συλλογή της Ευσταθίας Δήμου
(προηγήθηκαν: Στη
Σπορά των αστεριών,
Νέος Αστρολάβος/Ευθύνη, 2011 και Σονέτα,
Gutenberg,
2016) μεταγράφει, όπως εύγλωττα και
παιγνιωδώς προεξαγγέλλει το μοτίβο που
επιλέγει για τη συλλογή της, σε γλώσσα
έμμετρη «τον χτύπο των καρφιών» («Ακούω
τον χτύπο των καρφιών. Τον ήχο των
αρμάτων./ Νιώθω στο δέρμα μου το νόημα
των πραγμάτων», Νάσος Βαγενάς). Και αυτός
ο χτύπος έχει ρυθμό, μέτρο και ένταση.
Είναι το καρφί της ανανέωσης που
καρφώνεται στον φλοιό της παράδοσης·
ρυθμικά, με το χέρι ενός έμπειρου μάστορα.
Η Δήμου επιμένει στη φόρμα. Αυτή η φόρμα
όμως έχει ρωγμές, έχει «παραφωνίες»·
αντιστέκεται -και σηματοδοτεί ακριβώς
τη
συνειδητή
διεκδίκηση
της
πλαστικότητας
της
λυρικότροπης
φόρμας
στο
ποιητικό
παρόν.
Τα ποιήματα της Δήμου είναι τόσο ως προς
το περιεχόμενο όσο και ως προς τη μορφή
«πληγές από οικείες σφαίρες»:
Τη ζωή μου
αφιέρωσα στη μοίρα.
Γι’ αυτή των
δακρύων η πλημμύρα,
το ξόδεμα,
του τίποτα οι μέρες
οι πληγές από
οικείες σφαίρες.
(«Μοίρα»)
Τα τριάντα
τρία ποιήματα της συλλογής ακολουθούν
όλα την ίδια, σε πρώτο πλάνο, δομή:
αποτελούνται από πέντε δίστιχα το
καθένα. Η μουσικότητα είναι η κόκκινη
κλωστή που συνδέει με δεσμό ακατάλυτο
τα τριάντα τρία ποιήματα της συλλογής:
είναι ποιήματα τραγούδια, ποιήματα
ακριβώς (και ασφαλώς «αλλιώς») λυρικά.
Ο εξομολογητικός τόνος ταιριάζει
απολύτως στο λυρικό του ένδυμα:
Αντίκρυσε
την άδεια σου εικόνα.
Κι αν θες τον
πιο εαυτό σου ακόμα
γύρνα την
πλάτη, βάδισε βαθιά
όλο πιο μέσα,
όλο πιο μακριά.
(«Εκδοχές»)
Η φθορά του
χρόνου -τόσο του χρόνου της ποίησης όσο
και του προσωπικού χρόνου- μας φέρνει
αντιμέτωπους με νέες εκδοχές του εαυτού·
και αυτό ακριβώς το οξύμωρο διατρέχει
την ποιητική συλλογή της Δήμου από την
αρχή μέχρι το τέλος: η φθορά συστήνει
τη νέα μορφή (του εαυτού και του ποιήματος).
Το οξύμωρο αυτό συμπυκνώνεται εύγλωττα
στη λανθάνουσα αλλαγή του προσώπου στον
δεύτερο στίχο:
Ώρες των
ματιών έξω απ’ το χρόνο.
Οι φλέβες μου
φίδια και με ζώνω.
(«Ώρες των
ματιών»)
Από τη συλλογή
της Δήμου δεν λείπει, βεβαίως, το στοιχείο
του χιούμορ και του (αυτο)σαρκασμού.
Άλλοτε με τη μορφή αυτοαναφορικού
παιγνίου (βλ. «Εξωσυζυγική σχέση») και
άλλοτε ως ειρωνεία (ενδεικτικά: «Ως κι
ο Σίσυφος ίδρωνε ώς τη μέση/ προτού
κατρακυλώντας πίσω πέσει», από το ποίημα
«Η αρχή ήμισυ του παντός»). Το
παίγνιο, άλλωστε, σε όποια εκδοχή του,
είναι κι αυτό ένα μέσον για την αναμέτρηση
του παρελθόντος με το παρόν. Και
περισσότερο είναι η ζυγαριά για να
μετρηθούν οι αντοχές του τελευταίου.
Το παίγνιο μοιράζεται προγραμματικά
στα δύο: στο παλιό και στο καινούριο·
προϋποθέτει το έδαφος που θα ανατρέψει,
με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η νέα
λυρική φόρμα προϋποθέτει την παραδοσιακή.
Έναν κοινό, δηλαδή, τόπο -που μετά το
ποίημα θα είναι ένας τόπος βομβαρδισμένος:
Μέσα στους
κύκλους να κλειστείς
των ποιητών.
Λόγια να οπλιστείς
αρμόδια για
χάδια αυτιών.
Προσκολλήσου
πλάι σ’ αυτόν
που έχει
λιγάκι από Θεό.
Όμοια με παιδί
θετό.
Με τον τρόπο
του πορεύσου.
Απ’ τους
στίχους του εμπνεύσου
και, ποιητική
αδεία,
γράψ’ του
μία παρωδία.
(«Συμβουλές
σε νέο ποιητή»)
Μια
δυνατή, τολμηρή, παιγνιώδης και ικανή
φωνή. Ένα δυνατό, τολμηρό, παιγνιώδες
και ικανό ποιητικό βιβλίο.
Ελένη
Κοσμά