ΠΟΙΗΤΙΚΟ
ΑΣΥΛΟ
Όχι,
δεν εννοώ την περίκλειστη γυάλα του
αυτοψυχαναλυόμενου στιχοπλόκου, ούτε
την αυτιστική χώρα από όπου η αποφορά
μιας πνευματικής ανακύκλωσης καταπατά
κάθε έννοια ποιητικής δημιουργίας. Όχι
δεν εννοώ τον χώρο του ελιτισμού, της
αστικής ευγένειας με ολίγη στιχοποιία,
του δούναι και λαβείν ευσήμων άνευ
ουσίας, όπου πατρονάρουν λογής μέντορες.
Τούτο το ποιητικό άσυλο, υπαρκτό μεν,
είναι ανάξιο μνείας και αξίζει της
σύλησης.
Μιλώ
για το άλλο, το αληθινό ποιητικό άσυλο.
Το μόνο που στα αλήθεια υπάρχει. Εκείνο
εντός του οποίου η ανθρώπινη δημιουργικότητα
γεννά δημιουργήματα. Το ποιητικό άσυλο
που χτίζουμε και γκρεμίζουμε με τις
επιλογές και τις στάσεις μας καθημερινά,
ως άλλο γιοφύρι της Άρτας –και που πλέον
το ξεθεμελίωμά του μοιάζει να υπερτερεί
και να κινείται ταχύτερα της θεμελίωσης
του. Το ποιητικό άσυλο, εκείνη η ου-τοπία,
όπου η ανθρώπινη δημιουργία,
«φαντασιοφλογισμένη» και «αξαφνοσπαρμένη»
δημιουργεί μέσα από τον λόγο, τον ρυθμό,
την κίνηση, την τεχνολογία και κάθε άλλο
μέσο εικόνες, μνήμες, ιδέες. Μιλώ δηλαδή
για τον χώρο που δεν αποτελείται από
αίθουσες και πόρτες, ντουβάρια και
αυλότοιχους, αλλά από αυθεντικές
και ουσιαστικές
δημιουργίες
της τέχνης και της επιστήμης –αυθεντικές
γιατί δεν χτίζονται με κάποιο σκοπό και
ουσιαστικές γιατί επιτελούν με την
περάτωσή τους πολλαπλούς ανώτερους
σκοπούς. Το ποιητικό άσυλο, ο ασύλητος
ου-τόπος της ανθρώπινης επινοητικότητας
και δημιουργίας. Αυτός ο τόπος δέχεται
επίθεση. Όχι επίθεση. Απανωτές επιδρομικές
καταδρομές.
Είναι
τέτοιες οι μέρες μας: μέρες της
χρηστικότητας. Και χρηστικό είναι ό,τι
κάνει την αγορά της οικονομίας να
κερδοφορεί. Αν κάτι δεν είναι χρηστικό,
δηλαδή δεν δημιουργεί κέρδος, είναι το
λιγότερο αδιάφορο. Πάντα έτσι ήταν,
πάντα αυτός ήταν ο απαρασάλευτος εχθρός
των ανθρώπων-ποιητών: η εργαλειοποίησή
τους, η υποβάθμισή τους σε χρήσιμα όντα,
η μετατροπή τους σε μπαταρίες όπως θα
‘λεγε κι ο τραγουδοποιός των τρισκατάρατων
Εξαρχείων. Αυτός ο εχθρός πλέον έχει
την πρωτοκαθεδρία. Έχει τον έλεγχο των
κινήσεων. Θέτει με την γραφειοκρατική
βούλα και την βουλευτική γραφίδα την
ατζέντα. Το άσυλο ως προυποθετική έννοια
της δημιουργίας, θεωρείται άχρηστο,
γιατί η ίδια η δημιουργία σε ένα κόσμο
βγαλμένο από κάποιο εγχειρίδιο χρήσης
είναι άχρηστη. Ο απρόβλεπτος, μη
ελεγχόμενος και επαναστατικός χαρακτήρας
που εγγράφεται ταυτοτικά εντός της
δημιουργίας είναι ασύμβατος με τους
καιρούς. Το ποιητικό άσυλο πρέπει να
πεθάνει. Όπου κι αν βρίσκεται. Ακόμα και
μες στα πανεπιστήμια.
Γιατί,
παρά τις στρεβλώσεις, τις ασχήμιες, και
τα ανυπόφορα διαχρονικά προβλήματα του
ακαδημαϊκού χώρου, το ελληνικό πανεπιστήμιο
δεν έπαψε ποτέ να λειτουργεί κάποτε
περισσότερο και κάποτε λιγότερο ως
κιβωτός δημιουργίας, ως ένας ασύλητος
χώρος περιέργειας, πνευματικής εμβάθυνσης
και διανόησης. Δεν είναι τυχαίο ιστορικά
πως όταν οι κοινωνίες έκαναν ένα
επαναστατικό βήμα προς τον εξανθρωπισμό
τους, πάμπολλες φορές πήραν την φόρα
τους από τους χώρους όπου ο προβληματισμός,
η γνώση και η νιότη σμίγουν –δηλαδή
τους πανεπιστημιακούς χώρους. Η
προαναγγελθείσα κατάργηση του
πανεπιστημιακού ασύλου, αν απεκδυθεί
των αυτονόητων και λογικοφανών
επιχειρημάτων της και ιδωθεί με βάση
όσα προαναφέραμε, θα μπορούσε να ενταχθεί
ως ένας ακόμα κρίκος στην μακριά αλυσίδα
των αλλεπάλληλων επιδρομών της
οικονομικιστικής θέασης του κόσμου
εναντίον της ποιητικής.
Σκεφτείτε:
όλες οι έκνομες και κάποτε εγκληματικές
ενέργειες εντός του πανεπιστημίου θα
μπορούσαν και να αντιμετωπιστούν και
να προληφθούν εντός του ισχύοντος
νομοθετικού πλαισίου. Το ζητούμενο για
το οποίο θα πρέπει αλλάξει ο νόμος και
να γίνει πραγματικά ωμός και βαρβαρικός
είναι άλλος. Δεν είναι η καταπολέμηση
τυχόντων παραβατικών πράξεων. Είναι η
καταπολέμηση της δημιουργικότητας ως
συλλογική λειτουργία και συνείδηση.
Αυτό επιδιώκεται να ξεριζωθεί.
Επιμένω.
Η εποχή καταδικάζει το ποιητικό άσυλο
και το ξεστελιώνει όπου κι αν βρίσκεται.
Ακόμα και στα πανεπιστήμια. Ωμά και
προοδευτικά. Προοδευτικά ώσπου να
συνηθίσουμε την κοινωνική δυστοπία που
έχει αρχίσει να θρονιάζεται στους
σβέρκους μας. Μια δυστοπία στην οποία
τα πάντα θα κρίνονται μέσω των οικονομικών
τους επιδόσεων, ενταγμένα πλήρως στο
(μη) αξιακό σύστημα των αγορών. Μια
δυστοπία όπου δεν θα χρειάζεται να
παρεμποδιστεί η ελεύθερη διακίνηση
ιδεών, γιατί πολύ απλά, δεν θα γεννιούνται
ιδέες. Ναι, το ποιητικό άσυλο στην σφαίρα
της κοινωνίας είναι εμπόδιο για την
πλήρη κονιορτοποίησή της σε μάζα
παραγωγών-καταναλωτών χρηστικών
προιόντων. Για αυτό νομοθετείται η
κατάργησή του, αρχής γενομένης από τα
πανεπιστήμια, έναν από τους τελευταίους
θύλακες της γνώσης με την λειτουργία
που τόσο καίρια επεσήμαινε κείνο το
παλιομοδίτικο αριστοτελικό ρητό: «Πάντες
ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται
φύσει.».
Είναι
στην φύση μας η δημιουργία. Κι όταν
δημιουργούμε ελεύθερα, όταν στοχαζόμαστε
ελεύθερα, όταν πράττουμε ελεύθερα σε
ένα αντίθετο προς την ανθρώπινη φύση
σύστημα αποτελούμε παραφωνία. Για αυτό
έχουμε ανάγκη το άσυλο. Όσοι νιώθουμε
ποιητές, είτε στο γραφείο μας, είτε στο
αμφιθέατρο μας, είτε στο χωράφι μας
έχουμε ανάγκη από άσυλο. Το γνωρίζουν
καλά αυτό οι αρχιτέκτονες και οι
προγραμματιστές του συστήματος που
θέλει να μετατρέψει κάθε ανθρώπινη
σχέση σε σχέση υπαλληλική, εξαρτώμενη
και ανελεύθερη –δηλαδή σε μη σχέση.
Συνοπτικά.
Η επερχόμενη κατάργηση του πανεπιστημιακού
ασύλου είναι μια πολιτική πράξη άκρως
συμβολική. Συμβολίζει την λύσσα της
αγοράς απέναντι στην αμφισβήτηση της
κοινωνίας, το μίσος του μηχανοποιημένου
βίου απέναντι στην φαντασμαγορία της
ζωής. Ο έλεγχος πάνω σε κάθε τι που
παραμένει ανθρώπινο, δηλαδή εν δυνάμει
ελεύθερο, απαιτείται εδώ και τώρα. Δεν
υπάρχει άσυλο για κανένα και τίποτα
–πλην τραπεζών, μεγάλων επιχειρήσεων
και λογής ατμομηχανών της «ανάπτυξης».
Και εμείς πρέπει πλέον να ζήσουμε
συμβιβασμένοι με αυτήν την νέα
κανονικότητα. Μια κανονικότητα, που στο
όνομα του αγαθού της ασφάλειας των
καταναλωτών-παραγωγών, θέτει σε πλήρη
ανασφάλεια την ποιητική και ελεύθερη
φύση των πολιτών.
