Η ειρωνεία ως πολιτική δήλωση
Γράφει ο Γιώργος Δρίτσας
(Για το βιβλίο, Ειρωνίες της Όλγας Τζίμου, εκδ. Καμιονέτα, Γιάννενα 2021)
Είναι γεγονός ότι μες στο παιχνίδι των λέξεων, η καθημερινότητα παραμορφώνεται γλυκόπικρα κάτω από το βάρος των συνειδήσεών μας – μέσα στην επίπλαστη φύση που έχει η στήριξη του βάρους της εξίσου «καθημερινής» ζωής. Τότε κάθε έννοια «ενιαίας» πολιτικής θέασης και νοηματικής ποσόστωσης πάνω στο τι θα διεκδικηθεί, πολλές φορές, νερώνεται κι υποσιτίζεται μέσα στο βόθρο της σκληρότητας μιας κοινωνίας που αγκαλιάζει και συντίθεται κι απ’ τα ίδια τα άτομα που την αποδοκιμάζουν. Το φαντασιακό της, εξάλλου, δεν είναι κάτι αυθύπαρκτο κι επιβαλλόμενο απαραίτητα, αλλά σιτίζεται στα ατομικά όνειρα και επιδιώξεις.
Μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη, δεν είναι εύκολο να μιλάς με τρυφερότητα ούτε να αγκαλιάζεις τις λέξεις σου με σεβασμό, για να τους προσδώσεις «υπερβατικό» νόημα. Η ποίηση, σ’ αυτό το πλαίσιο, καλείται να αντεπεξέρθει στις κακουχίες, σαν μεταιχμιακή γλωσσική συνθήκη, και να εκφράσει αυτό που κανείς δεν θέλει να εκφράσει, γιατί θέλει να το εξορκίσει, δηλαδή την ατόφια πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που δεν έχει να κάνει μ’ εξωραϊσμένα λόγια κι ιδανικά αλλά με τον πόνο και την απώλεια. Η ειρωνεία, ως άμυνα, και ως δήλωση βρίσκει χώρο τότε και συνδημιουργεί νοήματα, ενταγμένη στη στιχουργική φαρέτρα του ποιητή/τριας.
Η Όλγα Τζίμου στην ποιητική της συλλογή με τίτλο Ειρωνίες (εκδ. Καμιονέτα, Γιάννενα 2021), πλάθει κι αυτή τον ποιητικό της κόσμο μ’ αυτή τη δόκιμη ένωση. Μια ένωση που φαίνεται από τον τρόπο που γράφει, με πολλά ποιήματα να μοιάζουν ηθελημένα με ραβασάκια ή και σαν μηνύματα στο κινητό. Σαν προσωπικά μηνύματα κι εικόνες για διαφυγές μέσω ανεκπλήρωτων πόθων, διαφυγές απ’ έρωτες αποτελματωμένους. Σε μια ζωή γεμάτη αστικά μπάζα και μίζερες επιλογές, που παρουσιάζονται από την κυρίαρχη μικροαστική νοοτροπία ως «θέσφατα».
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο γράφει και η ποιήτρια καταθέτοντας με τον δικό της καυστικό τρόπο τη δική της πραγματικότητα. Δεν είναι τυχαία, εξάλλου, η αναφορά στη ρήση του Ραούλ Βανεγκέμ περί αυτών που «έχουν πτώμα στο στόμα τους», αφού δεν μιλάνε για την καθημερινότητα, τον έρωτα και την άρνηση των περιορισμών, αλλά περιορίζονται σε τετριμμένες συνθηματολογίες. Η ποιήτρια τηρεί αυτή τη συνθήκη αναφερόμενη στην καθημερινότητα που την πονά και στους έρωτες που μένουν στην αναπόληση, βαθιά μέσα στη σκέψη («Ας καίγομαι»), πολλές φορές με ειρωνεία και μ’ αυτοσαρκασμό.
Όμως, μέσα στα παραμορφωμένα καλούπια στα οποία κλήθηκε να προσαρμοστεί δεν σταματάει να σκέφτεται το μέλλον της, έστω και αν αυτό έχει μπαλώματα και τραύματα κάτω απ’ τους επιδέσμους («Για λίγο»). Διαισθανόμενη ότι τα πάντα μπορεί απλά να είναι φούσκες, που φτιάχνει με σαπουνάδα στο αέρα, μη ξέροντας πότε θα σκάσουν («Εκτρέφοντας πραγματικότητες σε φούσκες»).
Εκεί, βέβαια, στη χαμένη αξιοπρέπεια και στα ποιήματα που δεν βρήκαν αποδέχτη κρύβεται, παρά ταύτα, μια τελευταία ελπίδα, έστω τραγική. Περιμένοντας ένα κύμα να την πνίξει ή να τη βγάλει σε μια άγνωστη στεριά («Βάρκα»), όπου θα ανακαλύψει εν τέλει τον πραγματικό της εαυτό.
Κλείνοντας, είναι γεγονός ότι η βασική ιδέα της συλλογής κι η επικέντρωσή της σ’ έναν ατομικό διάλογο, ένα εσωτερικό μονόλογο, που δεν διστάζει σε πολλά σημεία να γίνει καυστικός, είναι κάτι που δίνει πνοή σ’ όλη την έκταση του βιβλίου. Μια συλλογή, που μ’ ελεύθερο στίχο αλλά με εσωτερικό ρυθμό, καθρεπτίζει μια καθημερινότητα τόσο κοινή για όλους μας.
Εκτρέφοντας πραγματικότητες σε φούσκες
Καθόμαστε αντικριστά πλέον ,σιωπηλοί
ύστερα από τόσο καιρό πια
που εκτρέφαμε πραγματικότητες σε φούσκες
Τώρα βιαστικά ας τα μαζέψουμε να φύγουμε
γέρικα άλογα τυφλά ξεθωριασμένα
τρέχουμε γρήγορα να πέσουμε απ’ τους γκρεμούς μας,
πέτρα – πέτρα τους χτίζαμε για να ξανακυλίσουμε
είναι που τους στηρίζαμε στις θάλασσες
ενόσω ξέραμε το κύμα κόκαλα πως τσακίζει .
Ο Γιώργος Δρίτσας γεννήθηκε το 1994 στην Κόρινθο. Είναι απόφοιτος του Φ.Π.Ψ. (Φιλοσοφία, Παιδαγωγική, Ψυχολογία) της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, στο οποίο και συνέχισε τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές του. Το 2016 εξέδωσε την ποιητική συλλογή Η ηχώ του Ζαρατούστρα, σε μορφή αυτοέκδοσης, ενώ από τις εκδόσεις Οδός Πανός κυκλοφορούν οι, κοινής θεματικής, ποιητικές συλλογές του σκιά θανάτου (2022) και το ματωμένο όνειρο (2023), με παλιά και νέα ποιήματά του. Ποιήματα και διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε διαδικτυακά και έντυπα περιοδικά και ανθολογίες.
