Ιδιόλεκτον του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου
(εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 2023)
Της Δρ. Αντιγόνης Σαμίου
Επιμέλεια: Αναστάσιος Μάριος Μιχαηλίδης
Η ποιητική συλλογή Ιδιόλεκτον του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου συνιστά μια γενναιόδωρη πρόσκληση στον αναγνώστη να εισχωρήσει στον προσωπικό κόσμο του δημιουργού. Πρόκειται για 44 ποιήματα που αναπτύσσονται σε 69 καλαίσθητες σελίδες, εκδοθείσες από τις εκδόσεις Ιωλκός τον Δεκέμβριο του 2023. Η συλλογή ξεχωρίζει για την ουσιαστική ποίησή της, η οποία είναι μεστή, πρωτότυπη και κάθε άλλο παρά προβλέψιμη.
Ξεφυλλίζοντας αυτή τη λευκή καλαίσθητη ποιητική συλλογή, παρατηρεί κανείς μια θεματική ποικιλία στους τίτλους των ποιημάτων του Π. Ι. Ηλιόπουλου, η οποία καθιστά την επιλογή της ανάγνωσης του πρώτου ποιήματος τόσο ελκυστική όσο και δύσκολη. Αναμφισβήτητα, ο αναγνώστης δε δύναται να συμπεράνει εξαρχής την απόβλεψη του δημιουργού. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι η ίδια ουσιαστική και μεστή ποίηση του Ηλιόπουλου, μια ποίηση κάθε άλλο παρά κοινότυπη και προβλέψιμη. Κάθε ποίημα συνδυάζει νοηματική πυκνότητα, λεξιλογικό πλούτο και εκφραστική καθαρότητα. Το διακύβευμα στη δημιουργική γραφή του ποιητή εντοπίζεται στην αρμονική σύζευξη των στοχαστικών αναζητήσεων και των ποικίλων συναισθηματικών αποχρώσεων που διακρίνονται μέσα από έναν τόνο εξομολογητικό και αποκαλυπτικό, μιας επικοινωνιακής διάθεσης και μιας συμπεριληπτικής προσέγγισης του «Άλλου».
Όποιο ποίημα και αν επιλέξεις να διαβάσεις πρώτο, σε λίγο θα τα έχεις όλα διαβάσει χωρίς να αντιληφθείς το πέρασμα του χρόνου, ενώ πολύ σύντομα θα αισθανθείς την ανάγκη να επανέλθεις στα περισσότερα από αυτά για να αναστοχαστείς μέρος ή όλον από τις εσώτερες ανησυχίες του ποιητή ή για να αναβιώσεις την ερεθιστική συναισθηματική ένταση που στιγμιαία προκαλούν τόσο τα δυνατά και περιεκτικά νοήματα όσο και η προσεγμένη ρητορική της ποιητικής γραφής πριν καταλήξεις με το τέλος της ανάγνωσης σε μια ανακουφιστική αποκορύφωση και συνάμα μια γλυκιά αποφόρτιση.
Η έναρξη της συλλογής με το ποίημα «Ξημέρωμα», θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια εύλογη επιλογή, μας δίνει μια πρώτη γεύση της σοβαρής και μετρημένης συλλογιστικής που διέπει όλες τις ακόλουθες ποιητικές κατασκευές, ενώ μας προδιαθέτει για την απρόσμενα ακριβή και λεπτομερώς επεξεργασμένη γλώσσα τους. Με βλέμμα διεισδυτικό και αιχμηρή φαντασία, ο Π. Ι. Ηλιόπουλος παρατηρεί και παρατηρείται, προβληματίζει και προβληματίζεται, επιτυγχάνοντας μια αμφίδρομα ανιδιοτελή και επωφελή επικοινωνία με τους εν δυνάμει αποδέκτες των προσωπικών του πηγαίων εξομολογήσεων. Μέσα από καταιγισμό λογικών και άλογων εικόνων της φύσης, όπου συχνά κυριαρχούν αντιθετικά στοιχεία και ενεργοποιείται εκρηκτικά το σύνολο των ανθρώπινων αισθήσεων, ο ποιητής εξομολογείται φόβους και προσδοκίες για τη ζωή, θίγει πολλαπλά ηθικά διλήμματα, θέτει αγωνιωδώς υπαρξιακά ερωτήματα, και συνδιαλέγεται με το ιστορικό παρελθόν και τους λογοτεχνικούς μύθους αναζητώντας τη δική του αλήθεια για τον άνθρωπο και τη θέση του στον κόσμο. Με ειλικρινή διάθεση αυτοκριτικής και γνήσια πρόθεση προσωπικής και συλλογικής ανέλιξης σε μια αέναη πορεία αναγκαστικής φυσικής επιβίωσης και ηθικής αυτοπραγμάτωσης, ο Ηλιόπουλος στοχάζεται πάνω σε σημαντικά ζητήματα, όπως οι ανθρώπινες αξίες, ο πόλεμος, η μοναξιά, η συνύπαρξη, ο έρωτας και ο θάνατος καταλήγοντας να προτρέψει τον εαυτό του και ταυτόχρονα τους αναγνώστες του να απολαύσουν στο έπακρο το ιερό και μεθυστικό δώρο της ζωής.
Εξίσου αξιοσημείωτη με τη θεματική είναι και η αισθητική των ποιημάτων του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου που εναλλάσσουν την παραδοσιακή με την μοντέρνα μορφή. Τα περισσότερα ποιήματα είναι γραμμένα σε στροφές ποικίλου μεγέθους και αριθμού, καθώς και σε ελεύθερο, άνισο, ασύμμετρο και συχνά πεζοποιητικό στίχο, ενώ δεν απουσιάζουν κι εκείνα των γνώριμων τετράστιχων στροφών με πλεκτή ομοιοκαταληξία. Κάθε αναγνώστης δύναται εύκολα να αντιληφθεί ότι ο δημιουργός κινείται αυτόνομα και ανεξάρτητα στο ευαίσθητο καλλιτεχνικό πλαίσιο της ποιητικής γραφής με στόχο να ξεδιπλώσει αρμονικά τους συνειρμικούς, στιβαρούς και λυρικούς στοχασμούς του. Αποφεύγοντας να υιοθετήσει κοινότυπα μοτίβα που θα περιόριζαν την ποιητική έμπνευση, ο Ηλιόπουλος κατορθώνει να διανθίσει τη μορφή των ποιημάτων του θέτοντας καίρια ρητορικά ερωτήματα που καλούν τον αναγνώστη να συμπορευτεί μαζί του στο μυστηριακό αυτό ταξίδι της υπαρξιακής αναζήτησης και αυτο-συγκρότησης. Πλούσια σε μεταφορές, παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις και ασύνδετο σχήμα, τα εν λόγω ποιήματα διακρίνονται πρωτίστως από υψηλή πνευματικότητα, συχνά από υποβλητικότητα ή σπανίως και από ελλειπτικότητα, ίδιον του μοντερνισμού, διατηρώντας όμως πάντα σταθερά την άμεση και στέρεη σύνδεσή τους με την πραγματικότητα και, κατά συνέπεια, αντανακλώντας την άρτια πνευματική κι αισθητική συγκρότηση του δημιουργού τους. Εξάλλου, καθώς ένας έμπειρος αναγνώστης αυτών των ρωμαλέων ποιητικών στοχασμών, γραμμένων με ευφράδεια και καλλιέπεια, έρχεται αντιμέτωπος με μια ανατρεπτική και ανανεωτική γονιμοποίηση των κυριότερων, σύγχρονων, ευρωπαϊκών και νεοελληνικών λογοτεχνικών τάσεων, βιώνει μια αναπάντεχη και ανεπανάληπτη αίσθηση αγαλλίασης και ευγνωμοσύνης.
Η κατά κύριο λόγο πρωτοπρόσωπη, εύγλωττη και ηχηρή ποίηση του Παναγιώτη Ι. Ηλιόπουλου εμφανίζεται απόλυτα συνακόλουθη μιας βαθιάς προσωπικής ενδοσκόπησης και κατ΄ επέκταση μιας διακριτικής, αλλά ουσιαστικής αυτο-έκθεσης του ποιητή που μαρτυρά μια εξαιρετικά διαυγή και εύληπτη οπτική της πραγματικότητας και συνάμα μια φέρελπι προοπτική πνευματικής και ψυχικής αυτο-ολοκλήρωσης. Από την άλλη, πρόκειται για μια νοηματικά περιεκτική, συναισθηματικά πλούσια και λεξιλογικά πρωτότυπη ποιητική γραφή που πραγματώνει την αναγκαιότητα του ποιητή να ενσωματώσει με σεβασμό τη διαφορετική θέαση του κόσμου από τον συνάνθρωπο, με τον οποίο διακαώς προσδοκά και επιδιώκει την αντισυμβατική συνένωση. Πράγματι, αυτή η υψηλής ποιότητας ποίηση απευθύνεται επάξια στο αναγνωστικό κοινό που διψά για μια αξιοπρόσεκτη «ανάγνωση» τόσο του καθημερινού και του εφήμερου όσο και του αιώνιου και διαχρονικού στοιχείου της ανθρωπότητας. Δημιουργώντας αναμφίβολα μια αίσθηση πνευματικής, ψυχικής και καλλιτεχνικής πληρότητας, η ποιητική συλλογή του Π. Ι. Ηλιόπουλου Ιδιόλεκτον επιδιώκει να δημιουργήσει στον αναγνώστη τις κατάλληλες συνθήκες επιτυχούς εύρεσης παρηγορητικού διεξόδου από αρχέγονα πάθη, τραυματικές μνήμες και βασανιστικές αμφιβολίες και τον παρακινεί σταδιακά, συστηματικά και αβίαστα να αξιοποιήσει γόνιμα τη διδαχή του παρελθόντος, να διαπραγματευτεί δυναμικά με το παρόν και, αναγεννημένος πλέον, να ατενίσει δημιουργικά το μέλλον.
Η Δρ. Αντιγόνη Σαμίου υπηρετεί ως Ε.ΔΙ.Π. Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ως μέλος Σ.Ε.Π. στο Ε.Α.Π. Διδάσκει Ευρωπαϊκή και Νεοελληνική λογοτεχνία και άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
