Barfly’s Best Of November. Του Γιώργου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη

Barfly’s Best Of November

Του Γιώργου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη

Το Barfly επιλέγει τα καλύτερα που διάβασε αυτόν τον μήνα και θα το κάνει κάθε μήνα. Τα βιβλία δεν είναι αναγκαστικά ποίησης,  όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι ποιητικά, κι αυτό θα γίνει μόνο με τον τρόπο του Barfly. Aς ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στην άβυσσο της λογοτεχνίας.

1. Καλλιόπη Πασιά, Οι ιστορίες της Κ. Τρι.ενα, 2023 

Ένα βιβλίο ερωτικό, μια τζαζ που διεγείρει τις αισθήσεις επιτρέποντας να δούμε βαθύτερα τον εαυτό μας, ένα μπουκάλι κρασί που παγώνει τον χρόνο και μας φέρνει στη μέθη και την ηδονή της συνάντησης και της εκλεκτής παρέας. Εδώ θα βρει ο αναγνώστης  67 μικρές ποιητικές ιστορίες, εξομολογήσεις μιας γυναίκας που τη ζωή της έζησε όπως ήθελε, χωρίς περιστροφές και μετανόησεις– αυτή είναι η νιτσεϊκή αιώνια επανάληψη: να θες να ζήσεις τη ζωή σου ξανά με τον ίδιο τρόπο μέχρι το τέλος του χρόνου.  Ένα απόσπασμα θα σας πείσει για τους ισχυρισμούς μου:

«Είμαι η κόρη που έχασε τον πατέρα και η μάνα που δεν γέννησε τον γιο. Είμαι το κορίτσι που φοβάται τις πεταλούδες και αγαπάει τους λύκους. Είμαι αυτή που αγάπησε πολύ στο τώρα και την αγάπησαν περισσότερο στο μετά. Είμαι ο ήχος της γαλήνης και το βλέμμα της επανάστασης. Είμαι αυτή που περπατά πάνω στα ορθά κι όμως ζει τα πάντα ανάποδα. Είμαι εδώ μα πάντα είμαι αλλού».

2. Σοφία Χατζηπασχάλη, Αναμνήσεις του ανύπαρκτου. Σαιξπηρικόν, 2024

Το τσεκούρι της ερωτικής εκδίκησης δε βλάπτει εκείνον που κυνηγά, αλλά εκείνον που το κουβαλά και ψάχνει το πρόσωπο που το πρόδωσε, διότι πίσω από κάθε, «ας χαθείς», κρύβεται ένα,  «σ’ αγαπούσα». Με το πρώτο της βιβλίο, η Σοφία Χατζηπασχάλη φέρνει στο προσκήνιο ένα αφήγημα αφαιρετικό πάνω στις ανθρώπινες ερωτικές σχέσεις, οι οποίες σε κάθε έκφανσή τους παραμένουν μυστήριες και μετέωρες. Το επιμύθιο αυτού του βιβλίου είναι το εξής: ώριμος στον έρωτα γίνεσαι, όταν παίζεις αυτό το παιχνίδι ξανά χωρίς να κάνεις λάθη.  Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Εγώ πιο πολύ θα πενθώ όχι γι’ αυτά που έχασα, αλλά για όσα δεν πρόλαβα να χάσω».

3. Δημήτρης Τανούδης, Δε θέλετε να σας ακούσουν. Ο Μωβ Σκίουρος, 2023

Το 2023, με τη συλλογή Δεν θέλετε να σας ακούσουν, ο Τανούδης βουτάει βαθιά στις μικρές φόρμες, εκεί που ο έρωτας ξεψυχά αργά, σαν τσιγάρο που σβήνει μόνο του στο τασάκι. Ξεχνάει το παράλογο, αφήνει το υπερφυσικό στην άκρη και πιάνει την ωμή πραγματικότητα – εκείνη που βρωμάει ουίσκι, μοναξιά και ιδρώτα από κακές αποφάσεις. Γράφει για σχέσεις που σαπίζουν, για λόγια που δε λέγονται, για βλέμματα που κάποτε έκαιγαν και τώρα είναι παγωμένα σαν παλιά τηλεόραση με παράσιτα.

Οι ιστορίες του δε χαρίζονται. Είναι η γροθιά στο στομάχι μετά από έναν καυγά που ξέρεις ότι έχασες, αλλά δεν έχεις το θάρρος να φύγεις. Η αποξένωση και η ανάγκη για επικοινωνία γίνονται θηρία που σε δαγκώνουν, κι εσύ ούτε καν φωνάζεις. Ο Τανούδης σου ψιθυρίζει στο αυτί ότι η αγάπη πεθαίνει πάντα, και το χειρότερο: το κάνει με εικόνες τόσο αληθινές που πονάνε. Είναι σαν να βλέπεις τον εαυτό σου σε έναν σπασμένο καθρέφτη και να αναγνωρίζεις κάθε ρωγμή. Ρεαλισμός και συμβολισμός μπλέκονται, αλλά τίποτα δεν είναι αφηρημένο. Είναι όλα εδώ, ζωντανά, τσακισμένα, κι εσύ τα νιώθεις. Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Τον θύμωνε πάντα η εμμονή της να κρατάει εικόνες στη μνήμη μιας μηχανής και όχι στη δική της. Ταυτόχρονα όμως ένιωθε θυμό και για τον εαυτό του. Δεν έπρεπε να κάψει τότε τις φωτογραφίες της: θα μπορούσε να της μιλάει μέσα απ’ αυτές, να κάνει αμέτρητα πράγματα μ’ αυτές, απίστευτα πράγματα, τόσα και τόσα πράγματα».

4. Θέκλα Γεωργίου, Υποθαλάμια. Σαιξπηρικόν, 2022

Η Θέκλα Γεωργίου, με την πρώτη της συλλογή Υποθαλάμια (εκδ. Σαιξπηρικόν, 2022), δεν ασχολείται με όνειρα γλυκά ή όμορφες φαντασιώσεις. Καταδύεται κατευθείαν στα σωθικά. Στα βρώμικα, στα παλλόμενα, εκεί όπου το μυαλό και το σώμα μπερδεύονται σαν ξεχαρβαλωμένα καλώδια. Οι σκέψεις περνούν από το υποσυνείδητο σαν τρένο που έχει χάσει τα φρένα του – κατευθείαν στον πυρήνα του τίποτα. Και το τίποτα αυτό είναι ο κόσμος μας.

Από τις «Αχιβάδες» μέχρι την «Πέτρα του Κάιν», η Γεωργίου δεν μας αφήνει να πάρουμε ανάσα. Οι άνθρωποι της είναι γυμνοί, χωρίς πρόσωπα. Μια αιώνια βαλίτσα γεμάτη πέτρες. Η Εύα πεθαίνει ξανά και ξανά, αλλά ποιος δίνει δεκάρα; Κάθε λέξη μοιάζει να σου γραπώνει το λαιμό, να σε ταρακουνά μέχρι να φτύσεις ό,τι απέμεινε από την πίστη σου σε κάτι καλύτερο.

Η ποίηση της είναι σκληρή, σαν μπουκάλι που σπάει στο πεζοδρόμιο – κομμάτια παντού. Κι όμως, κάπου μέσα σε όλα αυτά, νιώθεις μια μικρή φλόγα. Ένα κάλεσμα να κοιτάξεις την άβυσσο και να μη στρέψεις το βλέμμα. Το νόημα; Δεν υπάρχει. Και η «αιώνια επανάληψη» της ζωής είναι απλά ένα κακόγουστο αστείο. Αλλά η Γεωργίου σε καλεί να γελάσεις μαζί της, έστω κι αν το γέλιο σου βγει πνιχτό. Ένα ποίημα που ξεχωρίσαμε:

ΚΡΙΚΕΛΙΑ

Σκάβω το χάος μου.
Αγροικώ τις αλυσίδες του κρανίου.

Αιμορραγώ.

Συνεχίζω να σκάβω.
Πόνος.

Συνεχίζω να σπάω.
Φόβος.

Σκάβω και σπάω.
Τίποτα.

5. Τάσος Αλεξιάδης, Ξύπνα με πριν φύγεις. Ιστορίες βιβλιοϋπαλληλικής τρέλας. Εκάτη, 2019

Το βιβλιοπωλείο Κομητεία είναι το είδος του μέρους που περπατάς απ’ έξω και δε δίνεις σημασία. Ένα κουτί γεμάτο χαρτί, με δυο ανθρώπους να το κρατούν στη ζωή. Ο Τάσος και η Βούλα δεν είναι τίποτα το ξεχωριστό – ούτε ήρωες, ούτε αντιήρωες. Είναι αυτοί που σηκώνονται κάθε μέρα, μπαίνουν μέσα, χαμογελούν λίγο παραπάνω απ’ όσο αντέχουν και αφήνουν τον χρόνο να κυλάει.

Οι πελάτες μπαίνουν, κοιτάζουν, ρωτάνε αν υπάρχει κάτι που πιθανότατα δεν υπάρχει. Ο κόσμος έξω κυλάει γρήγορα, αλλά μέσα στον Κομητεία, όλα σέρνονται. Το αφεντικό τους κρατάει εκεί, γιατί προφανώς δεν έχει καλύτερο σχέδιο. Κι αυτοί μένουν, γιατί κάπως πρέπει να πληρωθούν οι λογαριασμοί. Κι όλο αυτό δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια μικρή σκηνή μέσα στο μεγάλο χάος που λέμε ζωή.

Δεν έχει μεγάλες συγκινήσεις αυτή η ιστορία. Δεν έχει δράμα ούτε ανατροπές. Έχει μόνο δύο ανθρώπους που παλεύουν με τη ρουτίνα, έναν χώρο γεμάτο βιβλία που ίσως κανείς δε διαβάζει πια, και μια υπομονή που μοιάζει πιο βαριά κι από τσιμέντο.  Ωστόσο, έχει πολλή τρέλα και μιλώντας προσωπικά για την κατάσταση σε τέτοια βιβλιοπωλεία, μπορείς να βρεθείς  ακόμα σε καυγάδες, σε καυγάδες τόσο έντονους που μπορούν να γκρεμίσουν ένα μαγαζί- και σένα μαζί του. Αυτό είναι το Κομητεία: ένας κόσμος μέσα στον κόσμο. Ένας καθρέφτης της καθημερινότητας, δηλαδή μικρά σφηνάκια τρέλας. Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Υ.Γ. Ο κύριος και η κυρία έχουν σάρκα και οστά και ζουν ανάμεσά μας, στον ίδιο τόπο και χρόνο με εμάς. Στον μεσαίωνα του 2019».

6. Δέσποινα Μπάτρη, Reconnecting…: Εκτός σύνδεσης, γίνεται προσπάθεια επανασύνδεσης… Σμίλη, 2023

Η Αριάδνη επιστρέφει στην Ελλάδα, αλλά τι σημαίνει «επιστρέφω» όταν δεν ξέρεις αν ανήκεις; Το βιβλίο είναι μια αναμονή, ένα μετέωρο βήμα, όπως το μήνυμα στην οθόνη: «εκτός σύνδεσης, γίνεται προσπάθεια επανασύνδεσης». Τίποτα δεν συνδέεται, όχι αληθινά, ούτε οι λέξεις, ούτε οι άνθρωποι, ούτε οι τόποι. Η γραφή σέρνεται σαν να κατηφορίζει αργά μέσα σε χιόνι. Δεν είναι εύκολο να διαβάσεις για ανθρώπους που δεν ξέρουν τι ψάχνουν, αλλά αυτή είναι και η ουσία. Οι χαρακτήρες είναι «εκτός σύνδεσης», και προσπαθούν να επανασυνδεθούν, με τον εαυτό τους, με τους άλλους, με την πατρίδα – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

Δεν υπάρχει δράμα εδώ, τουλάχιστον όχι από αυτό που φωνάζει. Είναι σιωπηλό, υπόγειο, σαν τις ρίζες των δέντρων που τυλίγονται γύρω από πέτρες. Και όταν τελειώνεις, δεν παίρνεις απαντήσεις, μόνο μια αίσθηση ότι το «εκτός σύνδεσης» μπορεί να είναι η μόνη σταθερά στη ζωή. Ότι η πατρίδα είναι ένα μέρος μέσα σου, αλλά είναι κι αυτή χαλασμένη γραμμή. Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Κατάχαμα, όπως είχε καταρρεύσει, έγδερνε με τα νύχια το χώμα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διοχετεύσει σε αυτό τη δυστυχία της».

7. Βασιλική Πέτσα, Δεν Θ’ Αργήσω. Πόλις, 2024

Η Bασιλική Πέτσα γράφει σαν να ξύνει πληγές. Το Δεν θ’ αργήσω είναι περισσότερο μαύρο σύννεφο παρά βιβλίο. Αργό, υγρό, παγερό, όπως το Λίβερπουλ που περιγράφει. Το παρελθόν βαραίνει σαν σιδερένια μπάλα δεμένη στο πόδι, κι ο ήρωας παραδέρνει στη φυλακή του, όχι για να ζήσει, αλλά για να επιβιώσει.

Η ιστορία βγάζει μια κραυγή που δεν ακούγεται. Όλα είναι υποτονικά, οι σιωπές κυριαρχούν, κι όμως εκεί, στη μέση του τίποτα, οι λέξεις της Πέτσα σού τραβάνε μια γροθιά στο στομάχι. Οι ήρωες είναι συντρίμμια, ο κόσμος τους παγιδευμένος σε μια ατελείωτη μιζέρια. Η ελπίδα μοιάζει σαν αστείο που δεν προκαλεί γέλιο, μόνο μια στιγμή ξεκούρασης από το ζόφο.

Και στο τέλος; Δε σώζεται κανείς. Ούτε εμείς. Αλλά έτσι είναι η ζωή. Ξερά, σκληρά, αληθινά.  Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Ένιωσα ένα κύμα ώθησης προς τα μπρος, ισχυρότερο απ’ τα προηγούμενα, σαν εκτόξευση από κανόνι, κι έπειτα ακούστηκε ένας στριγκός, ανατριχιαστικός θόρυβος, σαν πλοίο που βρίσκει σε προβλήτα. Η μεταλλική μπάρα είχε σπάσει, δεν υπήρχε πια τίποτα να ανακόχει την κάθοδο. Έφυγα ξαφνικά μπροστά κι ένιωσα να πατάω σε κάτι μαλακό, εύπλαστο… σ’ ένα ανθρώπινο σώμα. Σε κοίταξα απελπισμένος, Κιθ, φοβόμουν όσο ποτέ άλλοτε στη ζωή μου, και συγχρόνως ένιωθα ένοχος, δεν έμαθα ποτέ αν είχα τραυματίσει, αν είχα αποτελειώσει κάποιον».

8. Hugo von Hofmannsthal, Thomas Mann, Arthur Schnitzler, Αλλόκοτες συναντήσεις με φαντάσματα, μτφρ. και εκλογή, Γιάννης Κοίλης και Αλέξανδρος Σινιόσογλου. Κίχλη, 2024

Όλοι τους με τρομερές ιστορίες του αλλόκοτου και του απόκοσμου, σαν να μας πετάνε σε ένα σπίτι χωρίς φώτα, γεμάτο σκιές που χορεύουν στους τοίχους. Δεν είναι ιστορίες, είναι εφιάλτες που δε θυμάσαι πότε ξεκίνησαν και πότε τελείωσαν- αν τελείωσαν ποτέ. Μάλλον δεν τελειώνουν. Το βιβλίο είναι μια βουτιά στο σκοτάδι, χωρίς φιάλη οξυγόνου.

Η γλώσσα τους; Πολυτελής, σαν στολίδι που δεν μπορείς να αγγίξεις. Hugo von Hofmannsthal, Thomas Mann και Arthur Schnitzler: μια τριάδα που όταν γράφει για τρόμο προκαλεί ρίγη στη σπονδυλική στήλη- αρωγός σε αυτό σίγουρα η μετάφραση και το επίμετρο των συντελεστών. Ένα απόσπασμα που ξεχωρίσαμε:

«Δεν μπορούσε να διακρίνει το πρόσωπο του καβαλάρη κι έτσι σπιρούνισε ανυπόμονα το άλογό του και το υποχρέωσε να καλπάσει ζωηρά. Αμέσως κάλπασε κι ο άλλος κατά τον ίδιο τρόπο. Τους χώριζε πια η απόσταση βολής μιας πέτρας. Κι ενώ τα δύο άλογα πατούσαν συγχρόνως τη γέφυρα με τα μπροστινά λευκά τους πόδια, ο επιλοχίας με ανέκφραστο βλέμμα αναγνώρισε στον άλλο τον εαυτό του. Τράβηξε ασυναίσθητα τα χαλινάρια και έτεινε προς αυτό το ον τεντωμένο το δεξί χέρι με ορθάνοιχτα τα δάχτυλα. Τότε σταμάτησε η μορφή κι υψώνοντας το δεξί χέρι χάθηκε απότομα».[1]

Αυτά είναι τα βιβλία που διάβασαμε και θεωρήσαμε ενδιαφέροντα για αυτό τον μήνα. Τα λέμε τον επόμενο μήνα με νέες προτάσεις. Μέχρι τότε, καλό διάβασμα.

[1] Hugo von Hofmannsthal, Πολεμική ιστορία