Δημήτρης Στατήρης, Ο πυρήνας μέσα μου (Εκδ. Γκοβόστη, 2023) – Παρουσίαση Ελευθερία Θάνογλου

Η τελευταία νουβέλα του Δημήτρη Στατήρη Ο πυρήνας μέσα μου (Εκδ. Γκοβόστη, 2023) έχει μια ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα που είναι αρκετά ισχυρή για να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η απώλεια του μοναδικού χειρόγραφου μυθιστορήματος του πρωταγωνιστή, το οποίο μάλιστα μόλις έχει πάρει το πράσινο φως από εκδότη για δημοσίευσή του, και το κυνήγι της επανάκτησής του από τον συγγραφέα-ήρωα της νουβέλας, μοιάζει στο τέλος να είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Υπάρχει μια ευελιξία στην ανάπτυξη της ιστορίας, με ανατροπές, γρήγορη ροή, φυσικούς διαλόγους, καθαρή γραφή και προσιτούς χαρακτήρες που διευκολύνουν τον αναγνώστη να συνδεθεί ευκολότερα με την ιστορία και τους χαρακτήρες της.

Η νουβέλα έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά της συμπύκνωσης με έντονη εικονοποιία και συχνή εναλλαγή καταστάσεων, και θα μπορούσε κάλλιστα να σταθεί και σαν ταινία μικρού μήκους. Να αντιμετωπιστεί δηλαδή και ως ένα είδος σεναρίου για μικρού μήκους ταινίες αφού μεταφέρει μια ιστορία σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο ήρωας της νουβέλας δεν έχει όνομα, δεν έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, θα έλεγε κανείς πως λειτουργεί ως κενός καμβάς, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να ταυτιστεί πιο εύκολα μαζί του ή να τον βιώσει ως μια κεντρική φιγούρα που αντιπροσωπεύει μια πιο ευρύτερη ανθρώπινη εμπειρία. Ένας φιλήσυχος, καθημερινός άνθρωπος που όμως λειτουργεί ανατρεπτικά στα παραπάνω χαρακτηριστικά και κάτω από τις απροσδόκητες καταστάσεις που θα αντιμετωπίσει προς ανάκτηση του χαμένου χειρογράφου.

Πώς λοιπόν αλλάζει και εξελίσσεται ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια νέων προκλήσεων; Η ένταξη ενός συνηθισμένου ανθρώπου σε περιπέτειες προσφέρει μια ευκαιρία για όλα εκείνα τα αντιφατικά στοιχεία που προσθέτουν σύνθετες πτυχές στην πλοκή.

Και εδώ ουσιαστικά ίσως είναι και το πρωτεύον σημείο της νουβέλας. Δίνεται δηλαδή, με πρόφαση την απώλεια του μοναδικού χειρόγραφου, η εναλλαγή και η πτώση ενός ηθικού κώδικα αξιών που έχει ένας μέσος άνθρωπος για να γίνει ο κάτοχος και πάλι του ποθούμενου.

Δημήτρης Στατήρης, “Ο πυρήνας μέσα μου” (Εκδ. Γκοβόστη, 2023)

Παρόλο που όλο μου το είναι επαναστατεί, τα πόδια μου δεν σταματούν την πορεία τους και ας τα νιώθω βαριά, ασήκωτα. Και συνεχίζω να περπατάω στο δρόμο με τις λεμονιές και από πάνω έναν ουρανό που σκουριάζει και τριγύρω όλα αυτά τα  περιφραγμένα σπίτια. Ίσως να υπάρχει μέσα μου μια εσωτερική πυξίδα που με κατευθύνει στα τυφλά. Ένα αθέατο, άγρυπνο μάτι. Ο πυρήνας, μέσα μου (σελ.53).

Ο πυρήνας μέσα μας, αυτός ο βαθύς, ουσιαστικός πυρήνας της προσωπικότητάς μας˙ οι βαθύτερες πεποιθήσεις που διαμορφώνουν την καθολική μας προσέγγιση στη ζωή, τα αξιώματα και τις αξίες που καθοδηγούν τις ενέργειές μας. Ο πυρήνας που αποτελεί την ουσία της ψυχής μας και επηρεάζει τη συμπεριφορά μας, τις επιλογές μας και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Στόχοι που καθορίζουν το πού κατευθυνόμαστε στη ζωή και τα πάθη που μας κινούν.

Ο μέσα πυρήνας του ήρωα που εξελίσσεται με τον χρόνο, επηρεαζόμενος και από τις πρόσφατες εμπειρίες του, τις σχέσεις του, και την αυτοσυνειδησία του και η ανακάλυψη και η κατανόηση αυτού του πυρήνα που στο τέλος συμβάλλει στην αυτογνωσία.

Αν και ο ήρωας περιγράφεται με γενικές ενδείξεις, χωρίς όνομα,  χωρίς να αποκαλύπτονται συγκεκριμένα στοιχεία για την εμφάνισή του, την ηλικία του ή άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά, η χρήση αποσπασματικών κομματιών του παρελθόντος, μας παρέχει περισσότερες πληροφορίες γι΄ αυτόν αποκαλύπτοντας διάφορες πτυχές της προσωπικότητας και των εμπειριών του μέσω των αναμνήσεων, καθιστώντας τον περισσότερο πολυδιάστατο και αντιφατικό.

Εξαρχής διακρίνεται μια συνθηκολόγηση στη ζωή και από την άλλη μια δίψα για ελευθερία και αποτίναξη της πεζής πραγματικότητας την οποία βιώνει μέσα στον γάμο του ή στη δουλειά του. Ίσως είναι αυτή η αγωνία που συνδέεται συχνά με την επιθυμία για νόημα, επίτευξη, αναγνώριση και αφήγηση της δικής μας ιστορίας μέσα στον κόσμο˙ είμαστε τελίτσες που πασχίζουν να αφήσουν το στίγμα τους στο χάος της πλάσης, θυμάται χαρακτηριστικά τον πατέρα του να λέει.

Ένας άνθρωπος που πορεύεται με βάση την κοινή λογική και νόηση, αρχίζει να δρα με γνώμονα αυτήν την αγωνία του και εσωτερική ανάγκη. Αυτή την ανάγκη που κατευθύνει πλέον τις πράξεις του, ωθώντας τον σε μια υπέρβαση των ορίων του και στις αρνητικές συνέπειες που εντέλει επωμίζεται, απόρροια και της επιλογής των πράξεών του.

Δημήτρης Στατήρης

[…] [K]ατά τη διάρκεια της συγγραφής του μυθιστορήματός μου δεν αισθανόμουνα τόσο σαν καλλιτέχνης παρά σαν ένας νεκροθάφτης που σκάβει μια γούρνα για να παραχώσει μέσα της έναν άλλο του εαυτό με έγνοιες, άγχη και ανησυχίες που  περιστρέφονται γύρω από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, έναν εαυτό που όσο πιο γρήγορα έθαβα τόσο περισσότερο θα ζούσα.

Το ασυνείδητο και η προσωρινή απώλεια μνήμης λόγω ενός hangover μετά και την τελευταία έξοδο του ήρωα σ΄ ένα μπαρ, στηρίζουν ένα μεγάλο κομμάτι της νουβέλας με εκείνη τη σύνδεση που ψάχνει να κάνει ο συγγραφέας στα χαμένα κομμάτια του παζλ για την εύρεση του χειρογράφου, που εντέλει ίσως συνδέεται και με τον χαμένο εαυτό του.

Εγκιβωτισμός αντιλήψεων και σκέψεων από το περιβάλλον του εξυπηρετούν και αιτιολογούν ενμέρει τα πρωτόγονα ένστικτα τα οποία βγαίνουν στην επιφάνεια κατά την αφήγηση της ιστορίας.

Υποψιαζόμαστε, μέσα από τις επιλογές του στα διλήμματα που ανακύπτουν, τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του στα σκοτεινότερα τμήματα του νου. Ένστικτα επιθετικότητας, σεξουαλικότητας, επιβίωσης. Ο ήρωας πλέον παρορμητικός, ανεύθυνος στις προηγούμενες ηθικές του αξίες, υπακούει πιστά όλο και πιο συχνά σε μια άμεση εκπλήρωση των επιθυμιών του, σ΄ ένα παρόν που μοιάζει να έχει απωθήσει κάθε ίχνος λογικής. Και παρότι η συνείδησή του δεν είναι πλήρως απολεσθείσα, στα διλήμματα που αντιμετωπίζει λαμβάνει αποφάσεις χωρίς να  λάβει υπόψη του τις ηθικές συνέπειες.

Πέρα από τις αντιφάσεις του ήρωα που βοηθούν, όπως αναφέρθηκε ήδη, την εξέλιξη της νουβέλας δημιουργώντας ένταση και ανατροπές, οι υπόλοιποι ήρωές εξυπηρετούν και αυτοί σε μια διάσπαρτη παρουσίαση απόψεων και μηνυμάτων του Στατήρη καταγράφοντας και ασκώντας κριτική σε κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα.

Πτηνά ως άλλοι συμβολισμοί (από τη σκοπιά θρησκευτικής ή πνευματικής παράδοσης) και μεταφορικά όνειρα λειτουργούν και ως προειδοποιητικές πληροφορίες για μελλοντικά γεγονότα ή ακόμη και ψυχολογικές διαδικασίες ή τύψεις του ήρωα για την τροπή των πραγμάτων.

Ο Δ. Στατήρης δημιουργεί έναν ήρωα που φτάνει στο σημείο να ακροβατεί με τον θάνατο για να νιώσει τη ζωή, συνειδητοποιώντας μέσα από τις απώλειες, τον πόνο και την καταστροφή πως η γη θα περιστρέφεται αδιαφορώντας για τα δικά μας ίχνη και στίγματα, σε αντίθεση με πολλούς συγγραφείς σήμερα που δεν έχουν συνείδηση της μικρότητάς τους.

Ελευθερία Θάνογλου

Bιογραφικό

Η Ελευθερία Θάνογλου (1978-) κατάγεται από την Ολυμπιάδα Χαλκιδικής και διαμένει στην Θεσσαλονίκη. Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές. Συμμετείχε σε συλλογικές εκδόσεις διηγημάτων και σε συλλογικές ανθολογίες ποίησης από τις οποίες μεταφράστηκαν ποιήματά της στην αγγλική, την ιταλική, ισπανική, αλβανική και γερμανική γλώσσα. Ποιήματα και πεζά έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Έχει συγγράψει επίσης δύο θεατρικούς μονολόγους για την μουσική παράσταση «ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ’ ΑΓΑΠΗΣΕΣ» για τη Μαρία Πολυδούρη σε μουσική του συνθέτη Γιώργου Δίπλα και μελοποιημένη ποίηση για την παράσταση «13 Θάλασσες» σε μουσική επίσης του Γιώργου Δίπλα. Είναι μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ).