Το νόημα ενός ποιήματος
Τι θέλει να πει ο ποιητής; Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος;
Αυτά τα δύο ερωτήματα με ταλαιπωρούν από την εφηβική μου ηλικία. Τα κατάπια όταν ήμουν μαθήτρια και κυνηγούσα τον βαθμό, πώς θα γράψω την τέλεια άσκηση, την πιο σωστή. Πάνε χρόνια που έχω φύγει από το σχολείο κι όμως κάθε φορά που διαβάζω ένα ποίημα ψάχνω το τι, το γιατί, το πώς. Αναρωτιέμαι ποιο είναι το νόημα, ποιος ο σκοπός, τι θέλει να μου πει.
Ξέρεις, είναι πιθανό να μη θέλει να μου πει τίποτα. Είναι πιθανό να θέλει απλώς να με κάνει να νιώσω. Είναι πιθανό να μου μεταφέρει μια εικόνα, μια σκέψη, ένα αίσθημα.
Διαβάζοντας την εισαγωγή στο έργο της Σιμπόρσκα στο βιβλίο Η ζωή εδώ και τώρα (Εκδόσεις Καστανιώτη) αναρωτήθηκα αν είναι όντως απαραίτητο να γνωρίζουμε το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφει ένας ποιητής / μια ποιήτρια. Αν χρειάζομαι μια ανάλυση προτού βυθιστώ στον ποιητικό κόσμο.
Διάβασα αυτήν την ανθολογία δύο φορές. Την πρώτη φορά ξεκίνησα από την εισαγωγή, από τα εύστοχα σχόλια της μεταφράστριας που με βοήθησαν να καταλάβω ποιο είναι το σύμπαν της ποιήτριας κι έπειτα διάβασα με τη σειρά τα ποιήματα.
Κάποια με άγγιξαν κάποια τα προσπέρασα. Κάποιοι στίχοι μου έμειναν για λίγο στο μυαλό, κάποιοι άλλοι όχι. Έκλεισα το βιβλίο και συνέχισα την καθημερινότητά μου.
Έχοντας διαβάσει ήδη μια φορά το βιβλίο όπως έπρεπε (όπως μου έχουν μάθει ότι διαβάζουμε ένα βιβλίο) το πήρα ένα βράδυ στο κομοδίνο μου και πριν κοιμηθώ άνοιγα τυχαία μια σελίδα και διάβαζα ένα ή δύο ποιήματα. Ήταν μια σκοτεινή περίοδος εσωτερικής αναζήτησης και στοχασμού για μένα και χρειαζόμουν ζεστασιά και φροντίδα. Δεν ξέρω ποια «θεϊκή» δύναμη με είχε οδηγήσει στο να βρω αυτήν την παρηγοριά σε τούτο το βιβλίο. Είχα ξεχάσει τι έλεγε η εισαγωγή, είχα ξεχάσει ποια θέματα απασχολούν τη Σιμπόρσκα, τα είχα ξεχάσει όλα.
Διάβαζα σαν να την είχα δίπλα μου να μου ψιθυρίζει στο αυτί «Την ψυχή την έχουμε κατά καιρούς. / Κανείς δεν την έχει συνεχώς / και για πάντα». Διάβαζα κι αναρωτιόμουν κι εγώ μαζί της «Άραγε των ανθρώπων οι συναναστροφές είναι πάντοτε απλές;». Προσπάθησα να σκεφτώ ποια είναι η δική μου πολιτική σε αυτή τη
ζωή, τι λέω και τι κάνω, τι μηνύματα δίνω με τη στάση μου «Ό,τι λες έχει απόηχο / ό,τι αποσιωπάς έχει έκφραση / ούτως ή άλλως πολιτική.»
Δεν ξέρω τελικά ποιος είναι ο σωστός τρόπος να διαβάσεις ένα ποίημα. Ίσως χρειάζεσαι και τα δύο -και την ανάλυση και την αγνή ανάγνωση- ίσως ένα από τα δύο. Ίσως σε κάθε άνθρωπο λειτουργεί διαφορετικά. Πάντως σίγουρα ξέρω ότι σε ένα καλό ποίημα μπορείς να βρεις παρηγοριά. Κι η Σιμπόρσκα έχει γράψει πολλά καλά ποιήματα.
