Η παιδική της φίλη
Συναντάω συχνά το εξής μοτίβο ανάμεσα σε δυο φίλες: η μία είναι η αρχηγός, αυτή που διατάζει, αυτή που κρίνει και ελέγχει. Η άλλη υιοθετεί τον ρόλο του θύματος και ακολουθεί πιστά. Η μία γίνεται μάνα και η άλλη κόρη, υπηρετώντας αβίαστα -και λογικά υποσυνείδητα- τα πρότυπα και τις ταυτότητες που τις έχουν φορέσει (ή που είναι γραμμένες έτσι κι αλλιώς μέσα τους – δεν είμαι σίγουρη γι’ αυτό). Συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και διαμορφώνουν τους εαυτούς τους συμπληρωματικά. Συχνά ισχύει το ρητό «μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε». Κάποια στιγμή, ένα απρόβλεπτο και ασήμαντο γεγονός ταρακουνάει τη σχέση τους και συγκρούονται. Τότε το χαλί σηκώνεται και βγαίνουν στην επιφάνεια όλα όσα έκρυβαν για χρόνια από κάτω του. Άλλοτε η σχέση ανανεώνεται και γίνεται δυνατότερη κι άλλοτε αυτά που βγήκαν στην επιφάνεια είναι τόσο σκληρά που δεν επουλώνουν τις πληγές.
Την παρατήρησή μου έρχονται να επιβεβαιώσουν και οι δυο γυναίκες του μυθιστορήματος της Μπάστασιτς Πιάσε τον λαγό (Gutenberg, 2023), αφού η Λέιλα έχει τον ρόλο της ηγέτιδας και η Σάσα τον ρόλο της υφιστάμενης. Παρ’ ότι οι δυο γυναίκες είχαν να μιλήσουν χρόνια, μόλις η Λέιλα ζητά από τη Σάσα να παρατήσει τη ζωή της στο Δουβλίνο και να την ακολουθήσει σε ένα ταξίδι από τη Βοσνία μέχρι τη Βιέννη για να βρουν τον αδερφό της, η Σάσα δέχεται αμέσως. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους παρατηρούμε την συγκρουσιακή τους σχέση και γυρνάμε στο παρελθόν τους, τότε που ξεκίνησαν όλα μεταξύ τους. Από τα σχολικά τους χρόνια ακόμα η Σάρα πήρε τη θέση του θύματος και η Λέιλα του θύτη. Κάποια στιγμή συγκρούστηκαν και χάθηκαν. Και τώρα που βρέθηκαν ξανά μαζί προσπαθούν να ξανασυνδεθούν η καθεμία με τον δικό της τρόπο.
Όλη η ιστορία είναι ιδωμένη από τα μάτια της Σάρα, μέσα από μια εξαιρετική πρωτοπρόσωπη αφήγηση, γεμάτη εικόνες, ανορθόδοξες παρομοιώσεις και αλλεπάλλες σκέψεις. Αυτό με έκανε να αναρωτηθώ το ποια είναι τελικά η πραγματικότητα και κατά πόσο ο καθένας και η καθεμιά μας λέει την ιστορία όπως τη βιώνει ο ίδιος/η ίδια. Η Σάρα ένιωθε μειονεκτικά μπροστά στη Λέιλα. Δεν ήξερε πώς να της φερθεί και πώς να της φέρει αντίσταση. Η ίδια η Λέιλα όμως τι ένιωθε; Θα ήταν ίδια η ιστορία αν τη διαβάζαμε από την οπτική της Λέιλα; Πόση αλήθεια λέμε για τις δικές μας σχέσεις; Πόσο εύκολο είναι να δούμε μια φιλία μας αντικειμενικά;
Κλείνοντας, το βιβλίο θα μπορούσε να διαβαστεί κι αλλιώς. Όπως σημειώνει η συγγραφέας στον επίλογο, γράφει αυτό το βιβλίο για τη χώρα της, σαν φόρο τιμής στη Βοσνία. Ίσως λοιπόν η Σάρα και η Λέιλα να συμβολίζουν τη Μπάστασιτς και τη Βοσνία. Αυτή όμως η ερμηνεία δεν άγγιξε τη δική μου ψυχή. Άλλωστε τα βιβλία είναι
καθρέφτες. Βλέπεις σε αυτά όσα έχεις ήδη μέσα σου.
-Χριστίνα Ραφτοπούλου
Σημείωση: Στο σημείο αυτό, έχω την ανάγκη να πω ότι αναφέρομαι στη γυναικεία φιλία, γιατί εκεί έπεσε το βάρος της προσοχής μου τα τελευταία χρόνια. Ενδεχομένως να υπάρχει ταύτιση και με οποιαδήποτε άλλη σύνθεση φιλίας.
*Ο τίτλος της στήλης “Κλειδαρότρυπα” προέρχεται από τον στίχο της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ “Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή”.
Η Χριστίνα Ραφτοπούλου γεννήθηκε (1994) και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στο ΑΠΘ και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Δημιουργική γραφή στο ΑΠΘ. Εργάζεται ως δασκάλα δημιουργικής γραφής στο εργαστήρι της Λογοτεχνώ και ως επιμελήτρια κειμένων. Διηγήματά της έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και έχουν βραβευθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Ο θεατρικός της μονόλογος «Ένα κουβάρι είμαστε» έχει παρουσιαστεί ως Contemporary Performance στο Φεστιβάλ Θεάτρου Αντίσκηνο στην Κύπρο. Μιλά για τα βιβλία που διαβάζει σε άρθρα της αλλά και στον λογαριασμό της στο Instagram. Αν δεν την βρεις να γράφει ή να διαβάζει, θα τη βρεις παρέα με τον σκύλο της σε μια βόλτα στη φύση.
