ΠΑΓΟΘΡΑΥΣΤΙΚΟ
Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου
Είναι μεγάλη η χαρά μου σήμερα που η Ελίνα Αφεντάκη μου έκανε την τιμή να βρίσκομαι εδώ για να μοιραστώ μαζί σας αυτήν την τόσο σπουδαία δουλειά της.
Γνωριζόμαστε με την Ελίνα αρκετό καιρό καθώς είχα την καλή τύχη να είμαι στο Δημοτικό Σχολείο η δασκάλα της μεγάλης της κόρης, της Φωτεινής, και δεν θα ξεχάσω ποτέ την έκπληξη που ένιωσα όταν μου αποκάλυψε μια μέρα το ποιητικό της ταλέντο μέσα από ένα ποίημα εμπνευσμένο από τη σχολική ζωή των παιδιών της. Όταν στην αποφοίτησή της Φωτεινής μου χάρισε τη νουβέλα της «Σιγά η θεία Λένα κοιμάται» δεν υπήρχε πια καμία αμφιβολία για το ιδιαίτερο ταλέντο που ξεδιπλωνόταν στις σελίδες του βυσσινί βιβλίου.
Το «Παγοθραυστικό» της όμως αποκαλύπτει την ποιητική της ωριμότητα. Σε αυτό το έργο η Ελίνα επιχειρεί να ξεφύγει από την τυποποιημένη λογοτεχνική έκφραση και φέρνει μια άλλη ποιητική δυνατότητα, ώστε να κατακτήσει καινούριες περιοχές γραφής. Κάνει μια διείσδυση στα πράγματα και τα φαινόμενα με στοχασμό και ψυχική δόνηση, καθώς έρχεται αντιμέτωπη με το φως και το σκοτάδι της ζωής έτσι όπως τη ψηλαφίζει δια του λόγου με τις πέντε της αισθήσεις. Με το απέριττο πλην όμως δυναμικό της ύφος κάθε λέξη των στίχων της αποτελεί μια αυτοδύναμη οντότητα που καταγράφει και αποκαλύπτει πυκνά νοήματα και συμβολισμούς και προκαλεί ψυχικούς κραδασμούς στο αναγνώστη.
Ο τίτλος του έργου μας προϊδεάζει γι’ αυτό που πρόκειται να ξεδιπλωθεί. Το «Παγοθραυστικό» εμπεριέχει δυο σημαντικές έννοιες. Τον πάγο ως την στερεή κατάσταση του νερού και την θραύση, το βίαιο σπάσιμο, το πλήγμα, ως μια διαπρύσια και οσάκις βίαιη παρέμβαση για την αποδυνάμωσή του. Το φαινόμενο του πάγου είναι μοναδικό και ανατρεπτικό όσον αφορά στους νόμους της φυσικής. Όταν το νερό παγώνει αντί να συστέλλεται όπως συμβαίνει στα άλλα σώματα, διαστέλλεται και έτσι γίνεται ελαφρύτερο από την υγρή του μορφή μόνο και μόνο για να διατηρήσει τη ζωή κάτω από τις θάλασσες και τις λίμνες. Και καθώς το στοιχείο νερό σχετίζεται με το συναίσθημα και την συγκινησιακή λειτουργία γιατί είναι ευμετάβλητο και μετασχηματιζόμενο, καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει όταν ένας άνθρωπος παγώνει το συναίσθημά του και αποκλείει να κυκλοφορήσουν εκείνοι οι χυμοί που θα του επιτρέψουν την σύνδεση με τη ζωή και τις εκφάνσεις της. Πόσες φορές είμαστε παγωμένοι ή πόσες φορές σχετιζόμαστε με παγωμένους ανθρώπους που αδυνατούν να ανταποκριθούν και να επικοινωνήσουν. Όταν λέμε παγώνω, εννοούμε ότι: στερεοποιώ ένα σώμα σε χαμηλές θερμοκρασίες, ότι προκαλώ σε κάποιον έντονη αμηχανία, ότι σταματώ την εξέλιξη, ότι καθηλώνω τον εαυτό μου ή κάποιον άλλον, ότι αδυνατώ να αντιδράσω.
Η θραύση από την άλλη μεριά είναι το βίαιο σπάσιμο στην προκειμένη περίπτωση του πάγου. Και όταν λέμε κάνω θραύση σημαίνει ότι επιφέρω πλήγμα. Χαλάω τη συνοχή, αποδιοργανώνω. Σπάω τις σταθερές και τα στερεότυπα των εγκαθιδρυμένων συμπεριφορών. Σπάω τον πάγο ώστε να ξεχυθεί το συναίσθημα που ζωογονεί και θρέφει τον άνθρωπο και τη σχέση του με τη ζωή. Και όπως το παγοθραυστικό επιχειρεί να ανοίξει δίαυλους στον πάγο έτσι και η Ελίνα Αφεντάκη προσπαθεί να ανοίξει δίαυλο μέσα στις ψυχές του αναγνωστικού της κοινού σπάζοντας τον πάγο που ακινητοποιεί, παραμορφώνει, παρεμβαίνει στην εξέλιξη και σκληραίνει τη ροή των εσωτερικών χυμών. Η αναγέννηση των αισθήσεων, η ανάδυση εμπειριών και εντυπώσεων, κρυμμένες για χρόνια από το προσκήνιο της καθημερινής έκφρασης και η ορμητική τους επανεμφάνιση είναι τα στημόνια και τα υφάδια που πλέκεται αυτός ο δυναμικός ποιητικός λόγος, λόγος λιτός, σαφής, λόγιος και μαζί καθημερινός που δημιουργεί έντονες εικόνες. Λόγος μεικτός. Από τη μια σκληρός καμιά φορά στυγνός και σαρκαστικός, από την άλλη τρυφερός κι ευαίσθητος σε κλυδωνίζει πέρα δώθε με τις ορμητικές σαϊτιές του, σε κάνει να χάνεις τον προσανατολισμό σου, σε ζαλίζει, σε ταρακουνά καθώς δίνει μορφή στο άμορφο και καμιά φορά σε χαστουκίζει για να μπορέσεις να βρεις το σημείο της ισορροπίας. Και καθώς τα ακρότατα των λέξεων εσωκλείουν την ψυχική ένταση, βρίσκεις τον εαυτό σου να περιπλανιέται σε πολλά επίπεδα μεταφοράς από το τίποτα στο όλα, από το πουθενά στο παντού, από τη μοναδικότητα στην πολλαπλότητα ώσπου στο τέλος ο παγοθραυστικός της στίχος αποκαλύπτει το νόημα και την ουσία.
Η Ελίνα διερευνά περιοχές με την ματιά του μικρού παιδιού συγχρόνως με τη σοφία και τον σαρκασμό μιας υπέργηρης, (το καλλιγραφικό π της αγάπης σε αντιπαράθεση με το τετραγωνισμένο π που περιέχεται στο πσέμα ) («Παιδί μου, το πιο αθώο γέλιο σου μπορεί να βγεί ξυνό»). Επίσης μεταφέρει τον παλμό και το πάθος του πρώτου έρωτα και το βύθισμα στα αδιέξοδα λαγούμια της απελπισίας και της απόγνωσης, εξ αιτίας της απαξίωσης και της υποκρισίας (Αδύνατον να κουνηθώ.. χάνω συνέχεια το αίμα του.) ή (Εδώ θα σπείρω το ήμαρ το νόστιμον (που δε θα καρπίσει ποτέ..)). Ακόμα εμφυσεί σε πλάσματα και αντικείμενα τον ανθρώπινο πόνο και την αδικία που οι δυνατοί ενσπείρουν στους ευαίσθητους (Το σκυλί του Θεού το περιπλανώμενο, με τις πληγές τις χαίνουσες, τις ομιλούσες) ή (Εκείνο το ελάφι που σκότωσες πρώτη φορά.. αυτό ήθελα να’ μαι..)Αλλού εμψυχώνει τα άψυχα, τα ασήμαντα και τα κάνει μάρτυρες του έρωτα και της αγάπης (« Τί όμορφη που είναι η αγάπη μου για σένα » μονολογώ κι αναστενάζουν τ’ άψυχα.). ή στριφογυρίζει τις δίνες του χώρου και του χρόνου γι’ αυτό (Κι αν όλ’ αυτά κάνεις για μένα, εγώ θα κυνηγήσω το μοχθηρό χειμώνα και σαν του Έκτορα το άψυχο κουφάρι θα τον σύρω μπροστά σου, να βλέπεις να τον κατασπαράσσει η Άνοιξη, να ευφραίνεσαι…..). Έχει μια μοναδική ικανότητα να συνδέει το αντικείμενο με την ιδέα (σε αγαπώ με το ωμέγα της θρησκείας). Άλλοτε η ψυχή της βρυχάται σαν λιοντάρι καθώς αποδέχεται τον παλιό εαυτό κάνοντας μια απερίφραστη δήλωση των ελλειμμάτων του, μια βασική παραδοχή που οδηγεί στη στροφή προς το δρόμο της μεταμόρφωσης.( Αυτή ήταν η προίκα μου. Ας την πάρει όποιος θέλει.)
Η Ελίνα Αφεντάκη μπορεί να συνδέεται εις βάθος με τους ανθρώπους της ζωής της που αποτελούν πηγή έμπνευσης και να σκιαγραφεί με νόημα τις περιοχές της σχέσης τους. Και σαν αυθεντική δημιουργός, είναι πολυτάλαντη μην το ξεχνάμε, μετατρέπει τη σχέση αυτή σε έργο Τέχνης, αφήνοντας ένα ποιητικό αποτύπωμα στις συντεταγμένες του χρόνου και του χώρου. Είναι και έμπειρη γευσιγνώστης των συναισθημάτων και των σκληρών και των τρυφερών, αφού μπορεί να διεισδύει στον πυρήνα της αντίθεσής τους που άλλοτε τον θρυμματίζει άλλοτε τον συνθέτει και να αποδίδει ένα καινούριο νόημα ένα νόημα κάθαρσης στην αλήθεια των φαινομένων.
Μα πιο πολύ χώρο στο έργο της καταλαμβάνει η πεμπτουσία των αισθήσεων που το απαρτίζουν σαν τα χορικά αρχαίου δράματος. Θα μπορούσε το Παγοθραυστικό να έχει υπότιτλο : «Η Αντίληψη για τη ζωή μέσα από τις 5 αισθήσεις» αφού γεύση, ακοή, όραση, αφή και όσφρηση κατέχουν σημαίνουσα θέση στην ποιητική της παλέτα. Με θαυμαστή μαεστρία συμπλέκονται και αλληλοσυμπληρώνονται, μπερδεύουν τα υλικά της μιας με τα σύνεργα της άλλης και συνθέτουν ένα μοναδικό ποιητικό έδεσμα αντικρουόμενων γεύσεων, χρωμάτων σε κόντρα ρόλους, αναστημένων αρωμάτων από τις μακρινές μνήμες, μελωδιών άλλων διαστάσεων μα και αναρριγημάτων από πνοές ανέμων.
Κλείνοντας θέλω να σε ευχαριστήσω, Ελίνα, όχι μόνο για την τιμή που μου έκανες να συμμετάσχω σ’ αυτή την παρουσίαση, μα πιο πολύ σ΄ ευχαριστώ για τη χαρά που μου έδωσες να έρθω σε επαφή και να απολαύσω αυτό το απαιτητικό, απείθαρχο, ανυπόφορο δαιμόνιό σου που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις και που σου τρώει τα σωθικά μέχρι να του δώσεις ανάσα και λαλιά.
Ανθή Κασταμονίτου
Εκπαιδευτικός-δραματοθεραπεύτρια
