ΣΠΥΡΟΣ ΒΡΕΤΤΟΣ
ΕΝΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ
Αγαπώ τον ποιητικό και δοκιμιακό
λόγο του Σπύρου Βρεττού. Οι ποιητικές συλλογές Ανιστόρητο και Πράξη απλή
ανήκουν στα αγαπημένα μου βιβλία. Όπως και οι σημαντικές του μελέτες για τον
Καβάφη και τον Καρυωτάκη. Το πρόσφατο βιβλίο του, η πρώτη του απόπειρα σε πεζό
λόγο, με τίτλο Ένας αόριστος άνθρωπος,
με ξάφνιασε ευχάριστα. Τα δώδεκα διηγήματα του τόμου αποτελούν ένα σημαντικό
κεφάλαιο στην σύγχρονη διηγηματογραφία κι ας είναι η πρώτη φορά που ο Βρεττός
ασχολείται με το είδος. Αυτό που πετυχαίνει και το θεωρώ πολύ σημαντικό μετά
από μια τόσο μεγάλη θητεία στην ποίηση είναι πως δεν πέφτει στην παγίδα να
γίνεται λυρικός. Ο Βρεττός αποφεύγει να γράψει ποίηση σε μορφή πεζού, αλλά
υπηρετεί πιστά την διαδικασία συγγραφής ενός διηγήματος γεγονός που σπάνια
συμβαίνει όταν ποιητές καταπιάνονται με τον πεζό λόγο. Τα διηγήματα του Βρεττού
είναι συγκεκριμένα, με μια γλώσσα στρωτή, ακέραιη, κάνοντας τον αναγνώστη να
μπει αμέσως μέσα στην πλοκή των ιστοριών του. Οι ιστορίες του Βρεττού έχουν ένα
καφκικό υπόβαθρό. Το παράλογο παίζει σημαίνοντα ρόλο στην γραφή του, θέλοντας να
υπερθεματίσει την αναζήτηση της ανθρώπινης ύπαρξης να βρει μια λογική απάντηση
σε ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν. Η μικρότητα του ανθρώπου είναι και
η δύναμή του. Γι΄ αυτό και συνεχίζει να πιστεύει ακόμα κι εκεί που όλα
φαίνονται να καταρρέουν. Έχουμε να κάνουμε με μικρές φιλοσοφικές μελέτες πάνω
στην ανθρώπινη ύπαρξη, στο πως αντιμετωπίζει την απώλεια και τον θάνατο, όπως
στο διήγημα η Πτώση, ή πως ο πρωταγωνιστής συγκρούεται με τον ίδιο του τον
περίγυρο που τον αμφισβητεί, στο πρώτο διήγημα της συλλογής με τίτλο Το
ρεπορτάζ. Ο τρόπος προσέγγισής του Βρεττού
είναι υποδόρια τραγικός. Οι ιστορίες του έχουν πάντα στον πυρήνα τους
έναν αντιήρωα, όμως το όλο θέμα περιπλέκεται σε μια ηθελημένη γλωσσική αφέλεια
έτσι ώστε εξακοντίζεται η θλίψη στο περιθώριο της περιγραφής. Αυτό που
καταφέρνει με τις ανορθόδοξα παράξενες και ανατρεπτικές αφηγήσεις του είναι να
μας προκαλέσει με την τραγελαφική διάσταση των πρωταγωνιστών του. Ο Buder είχε γράψει κάποτε πως η ζωή είναι
η διείσδυση σ΄ ένα παράξενο δωμάτιο του πνεύματος. Το δάπεδο είναι ο άβαξ όπου
παίζουμε ένα άγνωστο και αναπότρεπτο παιχνίδι εναντίον ενός μεταβαλλόμενου και
τρομακτικού αντιπάλου. Η γραφή του Βρεττού τοποθετεί τους ήρωες του στο
παιχνίδι της ζωής ενσωματώνοντας γλαφυρά την αγωνία του απρόβλεπτου. Να
ανακαλύψουν εκείνο το θαύμα που θα δώσει νόημα στην κλειστοφοβική τους ζωή.
Νομίζω πως τα πιο δυνατά διηγήματα του βιβλίου είναι αυτά που φανερώνουν με τον πιο καίριο τρόπο την
τραγική και συνάμα αστεία εικόνα του σύγχρονου πολιτισμού έτσι όπως
αντανακλάται στη ζωή μας.
