Κεραυνὸς ἀναπάντεχός μας ἦρτε ἀπ’ τὴν Κέρκυρα ἡ εἴδηση γιὰ τὸ θάνατο τοῦ Κ. Θεοτόκη. Ὁ ἐκλεχτὸς νεοέλληνας στάθηκε μιᾶ ἀπὸ τὶς ἐξέχουσες φυσιογνωμίες στὰ ἑλληνικὰ γράμματα. Ἐγκυκλοπαιδικὸς σὰν ὀλίγους, μὲ μάθηση βαθιά, εἰκόνιζε τὸ δημοτικιστὴ σοφό. Ἡ δημιουργική του ἐργασία, ἀξιολογώτατη ἄρχισε μὲ σειρὰ διηγήματα ποὺ πρωτοδημοσιευτήκανε στὸ “Νουμά”. Τελευταία ἐκτύπωσε σὲ βιβλία τὴν “Τιμὴ καὶ τὸ χρῆμα” τὸν “Κατάδικο”, “τὴ “Ζωὴ καὶ θάνατο τοῦ Καραβέλα” καὶ τοὺς “Σκλάβους στὰ δεσμά τους”, στὰ ὁποῖα μᾶς ἔδειξε τὴ δύναμή του στὴν ἀναλυτικὴ ψυχολογία, τὶς γνώσεις του σὲ ἄπειρα ζητήματα καὶ τὶς τάσεις του πρὸς τὶς νέες ἰδέες ποὺ γεννήθηκαν ἀπ’ τοὺς τελευταίους παγκόσμιους συγκλονισμούς. Ἡ μετραφραστικὴ τοῦ δουλιὰ εἶναι μεγάλη. Μετέφρασε ἀπ’ τ’ ἀρχαία Ἑλληνικὰ μερικὰ ἔργα τοῦ Ἀριστοφάνη, ἀπ’ τὰ λατινικά τα Γεωργικά του Βιργίλιου καὶ μέρος ἀπ’ τὸ de rerum natura τοῦ Λουκρήτιου σὲ στίχους. Τὸν Ἐρμάνο καὶ Δωροθέα τοῦ Γκαῖτε, τὸν Μάκβεθ, Ἄμλετ, Ὀθέλλο, Βασιλέα Λὴρ καὶ Τρικυμία τοῦ Σαίξπηρ. Ἀπ’ τὴ σανσκριτικὴ μετέφρασε τὸν “Μαχαραβάτα” τὸν “Νάλη καὶ Νταμαγιάντη” τὴν “Οὔρβαση” τὴν “Σακούνταλα” τὴν ἱστορία τῆς “Μαλάβικα καὶ τοῦ Ἀγνίμετρα” κι ἄλλα. Ἔγραψε καὶ δίτομο ἱστορία τῆς ἰνδικῆς φιλολογίας. Τέτοια ἡ ἐργασία τοῦ Κώσ. Θεοτόκη θαφήσει σταθμὸ στὰ γράμματά μας κι ἀφήνει κενὸ στὴ φιλολογία μας. Μὰ ἔξω ἀπ’ τὸν καλὸ λογοτέχνη ὁ Θεοτόκης στάθηκε σπάνιο γιὰ τὸν Ἑλλάδα, ὁ ἀξιόπρεπος φιλόλογος. Ἀφοσιωμένος στὴ δουλιά του καὶ στὶς μελέτες του δὲ ἀνακατεύτηκε μὲ τὴ “φιλολογία τῆς κουζίνας” μὲ τὴν ὁποία διατηροῦν σχέσεις οἱ περισσότεροι ἀπ’ τοὺς λόγιούς μας. Αὐτὸ θεωρήσαμε ἀνάγκη νὰ τὸ προσθέσουμε γιατί μέσα στοὺς κύκλους τῆς ἑλληνικῆς διανόησης, τὸ κουσέλι ἔφτασε στὸ nec plus ultra τῆς ξεδιαντροπιᾶς.
Περιοδικό Αργώ [1923-1927],
3ο Τεύχος Α’ περιόδου
